Νύμφες
των θαλασσών, πανώριες γοργόνες και τόσες και τόσες ακόμα υδάτινες θηλυκές
υπάρξεις έχουν στοιχειώσει τα όνειρα των αντρών της οικουμένης ήδη από πολύ
νωρίς στην ανθρώπινη ιστορία.
Άλλοτε
αγαθές και άλλοτε μοχθηρές, οι Σειρήνες των θαλασσών απεικονίζονται έτσι είτε
ως αθώες γυναίκες που αγαπούν τους άντρες είτε αντιθέτως ως δαιμονικές υπάρξεις
που επιβουλεύονται το αντρικό στοιχείο, δελεάζοντάς το στα απύθμενα βάθη των
θαλασσών.
Ας κάνουμε
μια γύρα λοιπόν στην οικουμένη για να δούμε υπάρξεις του νερού που έχουν
συνδεθεί με διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια και παραδόσεις…
Melusine
Στον
πατροπαράδοτο γαλλικό θρύλο, η Melusine είναι ένα πλάσμα με ουρά ψαριού (ή και
ερπετού) που παντρεύεται έναν θνητό άντρα για να αποκτήσει ψυχή. Η παλιότερη
γραπτή εκδοχή του μύθου μάς έρχεται από το 1387-1393, αν και ο θρύλος ήταν στα
στόματα της μεσαιωνικής Γαλλίας εδώ και αιώνες. Σε παλιότερες μάλιστα εκδοχές,
η Melusine ήταν κάτι σαν θεά της θάλασσας, σαφώς πιο αγαθή στις προθέσεις της.
Εκεί λοιπόν συμφωνεί να παντρευτεί τον πρίγκιπα αρκεί εκείνος να σεβαστεί τις
επιθυμίες της, να μην τη βλέπει τα Σάββατα, για να τον απαλλάξει από το
τρομακτικό θέαμα να δει τη φιδίσια ουρά της. Παντρεύονται λοιπόν, αποκτούν
κάπως παιδιά, αν και εκείνος κρυφοκοιτάζει ένα Σάββατο την ώρα που εκείνη
πλένεται και βλέπει την αποκρουστική αλήθεια. Αηδιασμένος, την κατηγορεί
αργότερα για τον θάνατο του γιου τους, αν και δεν έχει καμία σχέση, κάτι που
την εξοργίζει τόσο που μετατρέπεται σε δράκο! Σε κατοπινές εκδοχές της
ιστορίας, η Melusine σώζεται από το κακό που καραδοκεί μέσα της στρεφόμενη στον
χριστιανισμό…
Atargatis
Εδώ
μιλάμε για έναν από τους παλιότερους μύθους με γοργόνες, μια ιστορία που
χρονολογείται από το 1000 π.Χ. Η ασσύρια θεά των θαλασσών, της γονιμότητας και
της ζωής ήταν άμεσα συνδεδεμένη με το υγρό στοιχείο, καθώς ακόμα και οι
λατρευτικοί της χώροι ήταν χτισμένοι δίπλα σε υδάτινες μάζες. Η Atargatis
σκότωσε κατά λάθος τον θνητό εραστή της και ένιωσε τόσο άσχημα που κρύφτηκε σε
μια λίμνη. Το νερό όμως δεν μπορούσε να της παρέχει ασφαλές καταφύγιο, καθώς η
παροιμιώδης ομορφιά της δεν μπορούσε να κρυφτεί ολότελα, γι’ αυτό και
μεταμόρφωσε το κάτω τμήμα του κορμού της σε ψάρι, ώστε να μπορεί πια να
βυθίζεται στο νερό και να αποτραβιέται από τα βλέμματα θεών και ανθρώπων…
Ondine
(ή Undine)
Νύμφη
της θάλασσας των γερμανικών φυλών, ήταν ωστόσο άτυχη καθώς ο εραστής της
αποδείχθηκε άπιστος. Κι έτσι τον σκότωσε κλέβοντάς του την ανάσα του! Η Ondine
ήταν κάποτε αθάνατη, έχασε όμως το θεϊκό προνόμιο όταν έφερε στον κόσμο το
θνητό παιδί της, κάτι που έκανε τον επίσης θνητό πρίγκιπα να μην την αγαπά πια,
καθώς πλέον μεγάλωνε και η ομορφιά έφθινε με το γήρας. Κι έτσι αυτός την
απάτησε και εκείνη τον σκότωσε. Ο δημοφιλέστατος θρύλος της Βόρειας Ευρώπης
έφτασε αργότερα να αφορά σε κάθε νύμφη που έχανε την αθανασία της όταν έφερνε
στον κόσμο παιδί από θνητό…
Iemanja
Εδώ
μιλάμε για βραζιλιάνα θεά με αφρικανικές ρίζες! Οι αφρικανοί που βρέθηκαν στη
Βραζιλία έφεραν στις βαλίτσες τους τη λατρεία της θεάς, η οποία μνημονεύεται
μάλιστα ακόμα στη χώρα, ταυτόχρονα με την Παρθένο Μαρία. Η λατρεία της
συνδέθηκε αργότερα και με την πρακτική του βουντού. Η Iemanja παντρεύτηκε τον
αδερφό της, τον θεό Aganju, και βιάστηκε αργότερα από τον γιο της Orungan.
Θεωρείται η «Μητέρα των Νερών» και λατρεύεται ως η μητέρα όλων των θεών, την
ίδια ώρα που λογίζεται και προστάτιδα των ναυτικών. Μείγμα μητρότητας και
σεξουαλικότητας, απεικονίζεται είτε ως γοργόνα είτε ως ψάρι. Αν και η πλέον κοινή
παράστασή της είναι ως ανοιχτόχρωμη γυναίκα με κατάμαυρα μαλλιά και
φωτοστέφανο-ουράνιο τόξο. Αν και στην Αφρική παραμένει σκουρόχρωμη, κρατώντας
στα χέρια της ερπετά ή καθρέφτη και χτένα, σύμβολα θηλυκότητας…
Sedna/Taleelayuk
Η θεά
των Εσκιμώων με το διπλό όνομα ήταν άλλοτε βασικός συντελεστής της
πολυθεϊστικής λατρείας των Ινουίτ. Θεά τόσο των νερών όσο και της στεριάς,
παραήταν σπουδαία για την ανθρώπινη ζωή, καθώς αυτή φανέρωνε τα ζώα στους
κυνηγούς ή αντιθέτως τα έκρυβε από τους ανθρώπους, κατά τις διαθέσεις της
πάντα. Ο μύθος της έχει πολλές εκδοχές, η δημοφιλέστερη ωστόσο κάνει λόγο για
γάμο της θεότητας με πνεύμα πουλιού, το οποίο μεταμορφώθηκε σε άνθρωπο για να
τη δελεάσει, κλέβοντάς τη κατόπιν σε απομονωμένο νησί. Κι όταν ο πατέρας της
ήρθε να τη σώσει, το πουλί προκάλεσε καταιγίδα τρομακτική χτυπώντας μανιασμένα
τα φτερά του. Στην προσπάθειά του να τη σώσει, ο πατέρας τη βουτά στη θάλασσα,
κι όταν εκείνη αρνείται να αφήσει τη βάρκα, ο καλός σου της κόβει τα δάχτυλα. Από
τα δάχτυλά της προέρχονται έτσι όλα τα θαλάσσια πλάσματα, από φάλαινες μέχρι
και μικρά ψαράκια, κάτι που μετέτρεψε τη Sedna σε μητέρα όλης της θαλάσσιας
ζωής…
Ala-Muki
Μείξη
γυναίκας και δράκου, η Ala-Muki είναι μια μυθική θεά της χαβανέζικης μυθολογίας.
Στους πανάρχαιους θρύλους της Χαβάης, τα θεϊκά πνεύματα ενσαρκώνονταν σε
ανθρώπινες και ζωικές μορφές, αν και οι θεοί-δράκοι ήταν στην κορυφή της
ιεραρχίας, ζώντας συνήθως σε ποτάμια και λίμνες. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις
συνδέονταν μάλιστα με τη γέννηση ενός τέτοιου θεϊκού δράκου. Ο ισχυρότερος θεός
ήταν η Mo-o-inanea, η οποία έφερε όλες τις άλλες θεότητες-δράκους στα νησιά της
Χαβάης, με τις απογόνους της να φυλούν πλέον τα υδάτινα αποθέματα των νησιών
και να παρέχουν στους ανθρώπους τροφή από τα βάθη της θάλασσας. Η Ala-Muki,
γνήσια απόγονος της Mo-o-inanea, καραδοκούσε στα ποτάμια νήσου της Χαβάης και
σκότωνε όποιον άντρα περιπλανιόταν εκεί με κακόβουλους σκοπούς, δηλαδή το
κυνήγι ή την αλιεία χωρίς την άδειά της…
Lorelei
Στις
όχθες του Ρήνου ποταμού, στη Γερμανία, συναντάμε τον Βράχο Lorelei, από την
πανέμορφη κόρη που έπεσε στα ορμητικά νερά όταν ανακάλυψε ότι ο σύντροφός της
ήταν άπιστος. Κι έτσι η Lorelei έγινε Σειρήνα, που καραδοκούσε για ναυτικούς
στέλνοντάς τους στον θάνατο, με τα καράβια τους να τσακίζονται στα βράχια καθώς
οι ναυτικοί μαγεύονταν από την απαράμιλλη ομορφιά της. Η περιοχή μάλιστα γύρω
από τον Βράχο παράγει μια συνεχή ηχώ από τα νερά και για αιώνες πιστευόταν ότι
επρόκειτο για τους λυγμούς της πανώριας και αδικοχαμένης κόρης…
Selkies
Συμμορία
γοργόνων της βορειοευρωπαϊκής παράδοσης (πιθανότητα ιρλανδικοί ή σκοτσέζικοι
θρύλοι, ακόμα και στην ισλανδική μυθολογία τις συναντάμε), ήταν άλλοτε φώκιες
που βγήκαν στη στεριά, χάνοντας το δέρμα τους και παίρνοντας έτσι τη μορφή
ωραίων γυναικών. Πιστές και φιλότιμες, παντρεύονταν συχνά ανθρώπους και
γίνονταν καλές και στοργικές σύζυγοι. Κουράζονταν όμως από τη ζωή στη στεριά
και επέστρεφαν συχνά-πυκνά στη θάλασσα, όταν οι σύζυγοί τους έλειπαν σε
δουλειά, αν και οι πάντα κακοί άνθρωποι προσπαθούσαν να τις εμποδίσουν
κλέβοντάς τους το μαγικό φυλαχτό που επέτρεπε στο δέρμα φώκιας να αναπτύσσεται.
Στις περισσότερες πάντως των περιπτώσεων, οι Selkies έβρισκαν κάποια στιγμή το
φυλαχτό και παρατούσαν σύξυλους τους στριμμένους συζύγους τους και τη βαρετή
στεριανή ζωή…
Yawk-Yawk
Θηλυκά
πνεύματα της θάλασσας στην παράδοση των Αβορίγινων της Αυστραλίας, ζούσαν σε
καθαγιασμένα ύδατα και διέθεταν υπεράνθρωπες ικανότητες. Μπορούσαν να παρέχουν
τροφή και νερό στον άνθρωπο, όμοια με τους χαβανέζικους θεούς-δράκους, ή να
επιφέρουν τρομακτικές φυσικές καταστροφές όταν εξοργίζονταν. Έπαιρναν συνήθως
τη μορφή γοργόνων, αν και δεν ήταν ασυνήθιστο να μετατρέπονται σε ερπετά ή άλλα
ζώα. Σύμφωνα με τον πρωτόγονο μύθο, τα Yawk-Yawk άφηναν το νερό τα βράδια και
έβγαιναν στη στεριά. Σύμβολα γονιμότητας και σεξουαλικότητας, τα θηλυκά
πνεύματα ήταν υπεύθυνα για τη γονιμοποίηση του ανθρώπου…
https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/760099/oi-planeutres-ton-thalasson
