~ * Νανοϊατρική: είμαστε μόνο στην αρχή Εξετάσεις αίματος χωρίς να τρυπάμε το σώμα; Φακοί επαφής για να βλέπουμε στο σκοτάδι; Οι δυνατότητες της νανοϊατρικής είναι αστείρευτες - Αρκεί να μην τις κοιτάζουμε με τα μάτια του... Χόλιγουντ - Συζήτηση με τον καθηγητή Κώστα Κωσταρέλο, από τους πρωτεργάτες του νανόκοσμου * ~

Αλλοτε απρόσιτα και εξωτικά, τα νανοσωματίδια έχουν πλέον μπει για τα καλά στη ζωή μας. Με την πρόοδο της επιστήμης το «μικρό» μικραίνει όλο και περισσότερο και η «κάθοδός» μας στη νανοκλίμακα αλλάζει την καθημερινότητά μας χαρίζοντάς μας αντικείμενα με ξεχωριστές ιδιότητες. Κυρίως όμως θωρακίζει την υγεία μας με καινούργια φάρμακα και νέους τρόπους διάγνωσης. Παράλληλα μας προσφέρει απρόσμενα υλικά με πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά, όπως το μαγικό και «τα πάντα υποσχόμενο» γραφένιο. Η ορμητική αυτή εξέλιξη γεννά ευφορία και μεγάλες προσδοκίες αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί προβληματισμούς. Πού ακριβώς βρισκόμαστε στον αγώνα για τον έλεγχο του «νανόκοσμου»; Πόσες από τις υποσχέσεις και τις προσδοκίες βαδίζουν στην πραγματικότητα και πόσες ίπτανται στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας; Επίσης, πόσο πρέπει να φοβόμαστε για την ασφάλειά μας από τα νέα υλικά που εισάγονται στην Ιατρική; Συζήτηση εφ’ όλης της «νανοεπιστημονικής» ύλης με τον Κώστα Κωσταρέλο, καθηγητή Νανοϊατρικής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και εκ των επικεφαλής των ερευνών για την ασφάλεια του γραφενίου στο πρόγραμμα Graphene Flagship της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Μπορεί το Χόλιγουντ να επηρεάζει την επιστήμη και η Μεγκ Ράιαν να βλάπτει σοβαρά την «υγιή» στάση σας απέναντι στις τεχνολογικές καινοτομίες; Ο Κώστας Κωσταρέλος, καθηγητής Νανοϊατρικής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, έχει μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Μιλάει για «χολιγουντοποίηση» της επιστήμης και στηρίζει την άποψή του με επιχειρήματα. Τους προβληματισμούς αυτούς και πολλούς ακόμη θα εκθέσει στο ελληνικό κοινό σε μια ομιλία με τον ευφάνταστο τίτλο «Αγάπη μου, συρρίκνωσα τον... γιατρό! Νανοϋλικά και Ιατρική: ένα πλέγμα από επιστημονικά θαύματα και ηθικά διλήμματα» στο «The Hub Events» στην Αθήνα. Είναι ίσως ο πλέον αρμόδιος για μια τέτοια συζήτηση: πέραν του ότι συγκαταλέγεται στους κορυφαίους «νανοϊατρικούς» επιστήμονες στον κόσμο, είναι επίσης διευθυντής του Εργαστηρίου Νανοϊατρικής (www.nanomedicinelab.com) του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ - της «γενέτειρας» του γραφενίου - και εκ των επικεφαλής των ερευνών για την ασφάλεια του νέου υλικού στο πλαίσιο του προγράμματος Graphene Flagship (http://graphene-flagship.eu) της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» αναλύει τη διχοτομική σχέση του κινηματογράφου με την επιστήμη, εξηγεί τη δισυπόστατη φύση της ασφάλειας της νανοτεχνολογίας και περιγράφει τις δυνατότητες που προσφέρει το θαυμαστό γραφένιο στον τομέα της Ιατρικής.

Τι θέλετε να πείτε όταν μιλάτε για «χολιγουντοποίηση» της επιστήμης;

«Ο προβληματισμός μου έχει να κάνει με το κατά πόσον βοηθάει τους επιστήμονες να μιλούν για επιστημονική φαντασία και κατά πόσον ο κινηματογράφος και η επιστημονική φαντασία βοηθούν έναν επιστημονικό κλάδο να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί».

Υποθέτω πως θεωρείτε ότι δεν βοηθούν...

«Δεν ξέρω, δεν έχω κατασταλάξει, το σίγουρο όμως είναι ότι ως επιστήμονας πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός όταν ανήκεις σε έναν κλάδο, όπως η νανοτεχνολογία, στον οποίο επικρατεί έντονη "χολιγουντοποίηση". Χρησιμοποιώ μια λέξη η οποία δεν υπάρχει, αυτό που εννοώ είναι ότι δημιουργείται γύρω από την επιστήμη κάτι που μπορούμε να το πούμε σεξαπίλ, μπορούμε να το πούμε μόδα, μπορούμε να το πούμε δυναμική, μπορούμε να το πούμε διάφορα θετικά πράγματα, μπορούμε όμως να το πούμε και φόβο, γιατί το Χόλιγουντ δεν ασχολείται μόνο με θετικά μηνύματα και συναισθήματα».

Τι διαστάσεις μπορεί να έχει όμως μια τέτοια επίδραση;

«Γενικά η επιστήμη βασίζεται στα δεδομένα. Οταν ωστόσο ένας επιστημονικός κλάδος "χολιγουντοποιείται", αρχίζει να περνά στο συναισθηματικό επίπεδο, γιατί το Χόλιγουντ παίζει με τα συναισθήματα, δεν παίζει με τα δεδομένα. Και εκεί θεωρώ ότι τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται περίεργα. Γιατί αν πάρουμε μια ταινία και την αναλύσουμε επιστημονικά, τα περισσότερα από αυτά που λέγονται είναι ανοησίες. Εκείνο όμως που έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μένα είναι ότι αυτές οι ανοησίες έχουν τη μεγαλύτερη απήχηση στο ευρύ κοινό, στους ανθρώπους στους οποίους απευθύνομαι ως επιστήμονας. Στην πραγματικότητα η απήχηση ενός άρθρου από το εργαστήριό μας είναι σχεδόν μηδενική. Η απήχηση όμως μιας ταινίας με τη Μεγκ Ράιαν, όπως η "Φανταστική καταδίωξη", είναι τεράστια».

Και πού οδηγεί αυτή η παραπληροφόρηση, αν μπορούμε να την πούμε έτσι;

«Πιστεύω ότι το κοινό, το οποίο δεν έχει και πολλή σχέση με την τεχνολογία και την ανάπτυξή της, βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση γιατί επηρεάζεται σε συναισθηματικό επίπεδο λόγω του κινηματογράφου, των media και όλης της συζήτησης που γίνεται, αλλά σε επίπεδο δεδομένων δεν έχει σαφή γνώση. Γιατί ο κινηματογράφος και η επιστημονική φαντασία μπορούν να τρέχουν πολύ πιο μπροστά από τα δεδομένα της επιστήμης. Ως αποτέλεσμα έχουμε ένα πολωμένο σύστημα με δύο αντιδράσεις: οι περισσότεροι άνθρωποι είναι είτε τελείως αρνητικοί είτε τελείως θετικοί απέναντι στις νέες τεχνολογίες. Θεωρώ ότι τίποτε από τα δύο δεν είναι καλό».

Υπάρχει τρόπος να βγούμε από αυτή την πόλωση;

«Η λύση πιστεύω ότι είναι η επικοινωνία σε επίπεδο δεδομένων, η οποία δυστυχώς δεν υπάρχει αρκετά. Βέβαια κάτι τέτοιο είναι δύσκολο. Γιατί όσο πιο κοντά μένεις στα δεδομένα τόσο πιο βαρετός γίνεσαι. Χρειάζεται πολύ ταλέντο για να μπορέσεις να επικοινωνήσεις με το κοινό σε επίπεδο δεδομένων χωρίς η συζήτηση να γίνει ανιαρή. Ελπίζω στα καινούργια μέσα  επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και εκεί η επικοινωνία, παρά την αμεσότητα, είναι σε γενικές γραμμές πολύ επιφανειακή».

Το γραφένιο όμως είναι έτσι κι αλλιώς πολύ ελκυστικό και πολλά υποσχόμενο.

«Το γραφένιο είναι υποσχόμενο για τα πάντα. Αυτό είναι το πρόβλημά του, η ευλογία του και η κατάρα του. Και εδώ οι συζητήσεις είναι πολύ ενδιαφέρουσες σχετικά με αυτό το ζήτημα, γιατί όλοι εμείς που ασχολούμαστε με το γραφένιο - και μπορώ να μιλήσω και για τους δύο νομπελίστες εδώ στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, ιδιαίτερα για τον Κόστια Νοβοσέλοφ με τον οποίο συνεργάζομαι πολύ στενά - έχουμε μια πίεση και μια ευθύνη, γιατί το ερώτημα τίθεται ως εξής: Πού, πώς και πότε το γραφένιο θα αποδειχθεί ότι είναι τόσο σημαντικό σε ευρείες εφαρμογές; Σαφέστατα το γεγονός ότι υπάρχει ενδιαφέρον και χρηματοδότηση είναι πολύ θετικό και κάνει τον κλάδο πολύ δραστήριο. Τώρα αν το γραφένιο μπορεί να πραγματοποιήσει όλες τις υποσχέσεις και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες, αυτό μένει να το δούμε».

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν το γραφένιο γοητευτικό για την Ιατρική;

«Αυτό που το κάνει πολύ γοητευτικό για την Ιατρική είναι το γεγονός ότι έχουμε μια τελείως διαφορετική δομή, η οποία δεν υπήρχε ποτέ πριν. Είναι τόσο διαφορετική ώστε ενώ έχουμε ξεκινήσει από το 2009 τα πειράματά μας με φύλλα γραφενίου ακόμη δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς πώς το γραφένιο κινείται μέσα στο αίμα, για παράδειγμα. Ακόμη προσπαθούμε δηλαδή να μάθουμε πάρα πολλά πράγματα, σε αρκετά βασικό επίπεδο βιολογίας και φαρμακολογίας. Το γεγονός όμως ότι αυτή η δομή έχει εκπληκτικά χαρακτηριστικά είναι σαφές, διαβάζουμε όλα αυτά τα άρθρα από φυσικούς και χημικούς για τις μαγικές ιδιότητες του υλικού. Οπότε αν μπορέσουμε κάπως να το τροποποιήσουμε και να καταλάβουμε πώς θα αλληλεπιδράσει με βιολογικά κύτταρα, με πρωτεΐνες ή με άλλα βιολογικά συστήματα, π.χ. βακτήρια, τότε θα ανοίξουμε έναν ολόκληρο νέο χώρο».

Ποιες χρήσεις βλέπετε μέσα σε αυτόν τον νέο, ιατρικό χώρο;

«Πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή στην Ιατρική υπάρχουν δύο βασικές χρήσεις. Αυτές αφενός που στηρίζονται στο γεγονός ότι το γραφένιο προσφέρει αυτή την τεράστια επιφάνεια, η οποία είναι μάλιστα διαθέσιμη επί δύο, από την πάνω και κάτω πλευρά της. Η επιφάνεια αυτή, η οποία έχει επίσης μεγάλη ανθεκτικότητα, μας δίνει τη δυνατότητα τόσο να προσδέσουμε μόρια, θεραπευτικά, διαγνωστικά και άλλα, όσο και να δημιουργήσουμε υποστρώματα επάνω στα οποία μπορούν να καλλιεργηθούν π.χ. βλαστικά κύτταρα. Υστερα υπάρχει μια ολόκληρη κατηγορία εφαρμογών οι οποίες έχουν να κάνουν με τις ηλεκτρομαγνητικές ιδιότητες του υλικού και αφορούν κυρίως την προσάρτηση του γραφενίου σε συσκευές, είτε αυτές είναι ηλεκτρόδια για νευρολογική χρήση είτε είναι βιοαισθητήρες για να γίνεται π.χ. ανάλυση αίματος έξω από το σώμα. Εμείς έχουμε για παράδειγμα ένα πρόγραμμα στο οποίο εξετάζουμε την ενδεχόμενη χρήση του γραφενίου για φακούς επαφής οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν εκπληκτικές ιδιότητες όπως να βλέπεις στο σκοτάδι ή να μετατρέπονται σε οθόνη. Προς το παρόν εξετάζουμε πάντως το πώς μπορούμε να κάνουμε το υλικό περισσότερο υδρόφιλο και το κατά πόσον έχει αντιμικροβιακές δράσεις, γιατί υπάρχει μια υπόθεση ότι τα βακτήρια μπορεί να μη βρίσκουν φιλικές τις επιφάνειες του γραφενίου».

Μελετάτε όμως και την ασφάλειά του.

«Η ασφάλεια του υλικού είναι κυρίως αυτό που εξετάζουμε στο πρόγραμμα Graphene Flagship της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μέσα στον επόμενο χρόνο, πάντοτε στο πλαίσιο του προγράμματος, θα ξεκινήσουμε να ασχολούμαστε και με τις ιατρικές χρήσεις του υλικού. Αλλά μέχρι στιγμής αυτό που προσπαθούμε να δούμε είναι η ασφάλεια. Εχουμε δει ποια υλικά γραφενίου είναι περισσότερο ανεπτυγμένα όσον αφορά τη χρήση τους, ποια περιμένουμε να ενσωματωθούν σε ποια προϊόντα από αρκετές βιομηχανίες, ώστε να τα μελετήσουμε σε διάφορα τοξικολογικά μοντέλα. Γιατί πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν υπάρχει ένα είδος γραφενίου, υπάρχουν πάρα πολλά. Δηλαδή το είδος γραφενίου για το οποίο πήρε το Νομπέλ ο Κόστια Νοβοσέλοφ είναι τελείως διαφορετικό από το γραφένιο που θα μπει σε μπογιές - ξέρετε, αρκετές βιομηχανίες προσπαθούν να δουν αν μπορούν να βάλουν γραφένιο στις βαφές για τους τοίχους και να εκμεταλλευθούν τις ηλεκτρομαγνητικές ιδιότητες του υλικού ώστε π.χ. να αλλάζουν χρώμα ανάλογα με το πώς πέφτει το φως. Και για να ακριβολογούμε χημικά, σε πολλές από τις χρήσεις δεν πρόκειται για γραφένιο αλλά για μονοστιβαδικά φύλλα οξειδίου γραφενίου. Πάνω από τις μισές εφαρμογές, και για την Ιατρική το 90% της βιβλιογραφίας, ασχολούνται με οξείδια του γραφενίου».

Οι φόβοι ως προς την ασφάλεια της νανοτεχνολογίας που εκφράζονται ολοένα και αυξανόμενοι τελευταία έχουν να κάνουν με τη σμίκρυνση του μεγέθους των νανοσωματιδίων;

«Ναι, σε μεγάλο βαθμό, γιατί η σμίκρυνση του μεγέθους δημιουργεί και μια φοβία ότι κάτι που μικραίνει μπορεί να διαπεράσει οτιδήποτε και, αν και σαφέστατα οι πιθανότητες της διαπερατότητας αυξάνονται, αυτό δεν ισχύει πάντοτε. Παράλληλα όμως με τη σμίκρυνση του μεγέθους, ανησυχίες ως προς την ασφάλεια γεννούν και οι νέες δυνατότητες τις οποίες έχουν τα καινούργια νανοσωματίδια ή νανοϋλικά που ανακαλύπτονται ή δημιουργούνται. Αυτή η ανησυχία-φοβία δεν είναι όμως καινούργια. Ενα παράδειγμα που χρησιμοποιώ συχνά σε ομιλίες και συζητήσεις είναι η πυρηνική τεχνολογία. Αν βγούμε τώρα στον δρόμο και συζητήσουμε για τα πυρηνικά, το 80%-90% των ανθρώπων θα έχει από φοβία ως αρνητική στάση. Αν όμως χτυπήσουμε το δάχτυλό μας, το πρώτο πράγμα που θα σκεφθούμε είναι να κάνουμε μια ακτινογραφία, που είναι ακτινοβολία. Αν κάποιος διαγνωστεί με καρκίνο στον πνεύμονα, η θεραπεία πρώτης γραμμής βασίζεται σε ραδιενέργεια. Υπάρχει αυτή η δισυπόστατη σχέση με την πυρηνική τεχνολογία, η οποία θεωρώ ότι είναι πολύ όμοια, σε πρώιμο στάδιο φυσικά, με αυτήν που υπάρχει με τη νανοτεχνολογία».

Δισυπόστατο ωστόσο, υπό μια ανάλογη έννοια, θεωρείτε ότι είναι και το ίδιο το ζήτημα της ασφάλειας.

«Ναι, πιστεύω ότι πρέπει να διαχωρίσουμε την ασφάλεια από ακούσια έκθεση, όταν για παράδειγμα κάποιος χρησιμοποιεί ένα κινητό τηλέφωνο που έχει νανοσωματίδια στην οθόνη του ή όταν εργάζεται σε μια εταιρεία που χρησιμοποιεί ή παράγει νανοϋλικά, από την εκούσια, εσκεμμένη χρήση που έχουμε στις ιατρικές εφαρμογές της νανοτεχνολογίας. Επειδή τα νανοσωματίδια που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική είναι ειδικά σχεδιασμένα και έχουν άλλες προδιαγραφές - είναι πολύ πιο εξελιγμένα, οι επιφάνειές τους θα είναι τροποποιημένες και οι δόσεις που θα χορηγηθούν θα είναι μελετημένες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρξουν παρενέργειες, όπως συμβαίνει με όλες τις θεραπείες, αλλά το σωματίδιο αυτό καθαυτό θα είναι σίγουρα πιο μελετημένο. Κυρίως όμως το σημαντικό εδώ είναι η περίφημη στην Ιατρική σχέση οφέλους/κινδύνου. Για παράδειγμα, όταν ένας ασθενής έχει καρκίνο στον εγκέφαλο και ο χρόνος ζωής που του δίνεται είναι κάτω από έτος, ο ογκολόγος αλλά και ο ίδιος ο ασθενής θα πάρουν περισσότερα ρίσκα. Είναι προετοιμασμένοι για κάτι τέτοιο. Αν δεν τίθεται ζήτημα επιβίωσης αλλά μιλάμε για ποιότητα ζωής, ίσως το ρίσκο μακροπρόθεσμης ασφάλειας να βαρύνει περισσότερο».

Είπατε προηγουμένως, μιλώντας για τη «χολιγουντοποίηση», ότι προβληματίζεστε επίσης σχετικά με το κατά πόσον βοηθάει τους επιστήμονες να μιλούν για επιστημονική φαντασία. Τι εννοείτε με αυτό;

«Μιλήσαμε πριν για τη "χολιγουντοποίηση" από τη σκοπιά του ανθρώπου που δεν είναι μέσα στα επιστημονικά πράγματα. Αν το δούμε όμως από την άλλη πλευρά, αυτήν του επιστήμονα, θεωρώ ότι και εκεί γίνονται διάφορα σφάλματα. Δηλαδή όταν εγώ προσπαθώ να πείσω έναν κλινικό γιατρό ή έναν πολιτικό ή έναν χρηματοδότη να με υποστηρίξουν για την ιδέα που έχω, εκ των πραγμάτων θα πρέπει να τους εξάψω το ενδιαφέρον ώστε να τη δουν θετικά. Δηλαδή θα προβάλω λίγο περισσότερο τις δυνατότητες και λιγότερο τα δεδομένα. Αυτό είναι κάτι που το ίδιο το σύστημα της χρηματοδότησης σε σπρώχνει να κάνεις. Γιατί υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός. Η χρηματοδότηση στην έρευνα δεν είναι ισομερής - δεν παίρνουν π.χ. η μαθηματική έρευνα ένα Χ ποσό, η χημική επίσης ένα Χ ποσό και ούτω καθεξής. Θα πάρουν μεγαλύτερες χρηματοδοτήσεις εκείνοι που θα προσελκύσουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον, τα προγράμματα και οι κλάδοι που έχουν μεγαλύτερη δυναμική. Τώρα το πώς ορίζεται αυτή η δυναμική είναι πολύ υποκειμενικό και αλλάζει με τους καιρούς».

Αυτός ο «ανταγωνισμός της χολιγουντοποίησης» που περιγράφετε τι συνέπειες έχει για την επιστήμη;

«Το γεγονός ότι το σύστημα βάζει τους επιστήμονες να ωραιοποιούν την επιστήμη τους για να την κάνουν πιο γοητευτική είναι πολύ επικίνδυνο. Το έχω δει και σε άλλους κλάδους, όχι μόνο στη νανοτεχνολογία. Πριν από χρόνια το ίδιο φαινόμενο υπήρχε έντονα στον κλάδο της γενετικής θεραπείας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 η γενετική θεραπεία ήταν υπερβολικά δημοφιλής, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπήρχαν απίστευτες χρηματοδοτήσεις, τεράστια εργαστήρια, πολλές κλινικές μελέτες, φοβερή δυναμική. Οι ίδιοι οι γιατροί που ήταν οι πρωτεργάτες του κλάδου έκαναν συχνά δηλώσεις ότι θα θεραπευθεί ο τάδε καρκίνος σε δύο χρόνια, ο άλλος σε τρία... Λάθος. Πιστεύω ότι πολλοί συνάδελφοί μου δίνουν υποσχέσεις προσπαθώντας να πείσουν στο συναισθηματικό επίπεδο χωρίς να επικοινωνούν, ή πολλές φορές να γνωρίζουν, όλα τα επιστημονικά δεδομένα, και αυτό είναι τεράστιο σφάλμα. Γιατί εφόσον δεν μπορέσουν να υλοποιήσουν τις υποσχέσεις τους, το χειρότερο, το πιο επικίνδυνο για έναν κλάδο θα έχει συμβεί. "Λανθάνουσες προσδοκίες" το ονομάζω, για να παραφράσω τον τίτλο του Ντίκενς. Πιστεύω ότι η μόνη λύση είναι η σωστή επικοινωνία σε επίπεδο δεδομένων με σαφή συζήτηση της πραγματικότητας και των δυσκολιών της».

Πώς φτάσαμε ως εδώ

Νανο-έκρηξη σε διάγνωση και θεραπεία

Η λέξη «νανοτεχνολογία» είναι για τους περισσότερους συνώνυμη με την «τεχνολογία αιχμής», ό,τι πιο καινοτόμο και προοδευτικό έχει να επιδείξει αυτή τη στιγμή η επιστήμη. Παρ' όλα αυτά η έννοια δεν είναι καινούργια. Αν και σήμερα νανοσωματίδια όπως τα οξείδια του τιτανίου ή του αργύρου προσδίδουν πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά σε ένα σωρό προϊόντα της καθημερινότητάς μας κάνοντας τα μπαλάκια του τένις να έχουν μεγαλύτερη αντοχή, τα αντηλιακά να προσφέρουν περισσότερη προστασία ή τους τοίχους να αυτοκαθαρίζονται, τελευταία ανακαλύπτουμε ότι κάποια νανοϋλικά με ξεχωριστές ιδιότητες χρησιμοποιούνταν ήδη από την αρχαιότητα - προφανώς χωρίς πλήρη συνείδηση της μικροσκοπικής σύστασής τους και του τρόπου λειτουργίας τους. Τη συνείδηση αυτή την αποκτήσαμε με την πρόοδο της επιστήμης και μαζί αποκτήσαμε και τη δυνατότητα να χειριζόμαστε όλο και πιο επιδέξια τον «νανόκοσμο» φθάνοντας, τις τελευταίες δεκαετίες, να παράγουμε όλο και περισσότερα θαύματα σε όλο και περισσότερους τομείς.

Ειδικά στην Ιατρική, όπως εξηγεί ο Κώστας Κωσταρέλος, ορισμένα συστήματα, σκευάσματα ή τεχνολογίες που λειτουργούν στη νανοκλίμακα άρχισαν να αναπτύσσονται εδώ και σχεδόν μισό αιώνα. «Ας πούμε τα λιποσώματα ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 1960 - τότε βγήκαν τα πρώτα άρθρα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 έγιναν τα πρώτα πειράματα σε ζώα και στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ήρθαν τα πρώτα φάρμακα που εγκρίθηκαν και εφαρμόστηκαν κλινικά» λέει. «Η νανοτεχνολογία δεν γεννήθηκε ξαφνικά, με ένα "μπουμ". Είναι πνευματικό προϊόν μιας εξελικτικής πορείας».

Στην πρώτη της φάση η «παραδοσιακή» νανοτεχνολογία εκμεταλλεύθηκε τα υλικά στη μικροκλίμακα ή στη νανοκλίμακα για τη λεγόμενη «μεταφορά φαρμάκων» στον οργανισμό. Από τις αρχές του 1990 ως το 2000 όμως πέρασε σε άλλο στάδιο και εξελίχθηκε ραγδαία. «Ανακαλύφθηκαν και απομονώθηκαν νέα υλικά ή παρασκευάστηκαν συνθετικά, όπως συνέβη με τις κβαντικές κουκκίδες. Η τεχνολογία απέκτησε τη δική της ταυτότητα και από το 2000 και μετά μορφοποιήθηκε και ο κλάδος της νανοϊατρικής» αναφέρει ο καθηγητής.

Σήμερα έχει καταλήξει να είναι πανταχού παρούσα. «Οι χρήσεις της είναι πάρα πολλές. Εκτός από τα σκευάσματα μεταφοράς φαρμάκων έχουμε βιοαισθητήρες που χρησιμοποιούν νανοϋλικά για να κάνουν από τεστ εγκυμοσύνης μέχρι ανάλυση αίματος ή διάφορες συσκευές, όπως αυτές που τις φοράς σαν βραχιόλι και μετρούν την αρτηριακή πίεση. Δεν ξέρω πού να σταματήσω» λέει ο κ. Κωσταρέλος. «Η δυναμική και οι δυνατότητες των εφαρμογών της νανοτεχνολογίας, ειδικά στην Ιατρική, είναι τεράστιες σε όλα τα επίπεδα. Είτε μιλάμε για τη θεραπεία, είτε μιλάμε για τη διάγνωση, την πρόληψη ή την παρακολούθηση, τα σκευάσματα ή τις συσκευές, παντού υπάρχουν εφαρμογές με νανοϋλικά».

«Honey, I shrunk the… doctor! Using Nanoscale matter in Medicine: a web of science wonders and ethical dilemmas» (Αγάπη μου, συρρίκνωσα τον… γιατρό! Νανοϋλικά και Ιατρική: ένα πλέγμα από επιστημονικά θαύματα και ηθικά διλήμματα) Η  διάλεξη θα γίνει στα αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά. Δευτέρα, 22 Δεκεμβρίου 2014, ώρα 20:00, The Hub Events, Αλκμήνης 5, Κ. Πετράλωνα (μετρό Κεραμεικός)

http://www.tovima.gr/science/article/?aid=659194

~ * ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΟΥΛΗΣ * ~

Είχα μια αγάπη μια φορά που' μοιαζε λίγο

στη θλίψη μόνο με τη φτωχογειτονιά

εκεί που η σκέψη ακροπατεί σαν το φονιά

για να τη δει απ' τη γωνιά

πώς να ξεφύγω……

Μοιάζουν οι δρόμοι μας σπαθιά που συναντιούνται

μέσα στη νύχτα και ραΐζουν τη σιωπή

αίμα στ' αχείλι και στο βλέμμα αστραπή

πες μου ποιο στόμα να τα πει

και πώς ξεχνιούνται……

Τ' όνειρο μικρή σαν χαθώ νωρίς

κάμε φυλαχτό για να το φορείς

ράψε δυο πουλιά με κλωστή χρυσή

το 'να να 'μαι εγώ, τ' άλλο να 'σαι εσύ….

Πέρασε κόσμε κι η παράσταση θ' αρχίσει

και θα τα πούμε σαν δυο φίλοι γκαρδιακοί

που σμίξανε κάποια θλιμμένη Κυριακή

σε μια ταβέρνα ερημική

κι έχουν μεθύσει…

Άσπρο πουκάμισο θα βάλω απόψε πάλι

να πέσει απάνω του σαν ταύρος ο καιρός

δώσε μου μάνα την ευχή να βγω γερός

πόλεμος είναι και χορός

και παραζάλη……

Τ' όνειρο μικρή σαν χαθώ νωρίς

κάμε φυλαχτό για να το φορείς

ράψε δυο πουλιά με κλωστή χρυσή

το 'να να 'μαι εγώ, τ' άλλο να 'σαι εσύ……

~ * ~

Mάσκα δεν έχω να γυρνώ

στο καρναβάλι ετούτο

μόνο μια απόχη να τρυγώ

της θάλασσας την πονηριά

και της σιωπής τον πλούτο……..

Bάρα καλή, βάρα γερή

μια ντουφεκιά ζαχαρωτή

κι άσε να νοιώσει η γαλαρία

του χαρτοπόλεμου τη βία…….

Σκουπίδι η σκέψη την πετώ

τη λογική απαρνιέμαι,

μ' ένα σαράκι αρμένικο

για δρόμους που δε θέλησα

στις χαραυγές ξεχνιέμαι……..

Bάστα το νου, βάστα το νου

να μην γκρινιάξει του καιρού

πού 'φτιαξε με τον πόνο κλίκα

και τσιγκουνεύεται στη γλύκα……

Αν γυρέψουν οι καημοί

τραγούδια ξεχασμένα,

αν το ζάρι που`πεσε

δεν θα βρεθεί ξανά,

αν των χειλιών οι χαρακιές

απαρνηθούν το ψέμα

κι αν τα παραθυρόφυλλα

χτυπήσουν δυνατά……

Αν γίνει η καρδιά σφυρί

και σήμαντρο το στέρνο,

αν τα μαλλιά σου φτιάξουν

της αράχνης τον ιστό,

αν των ματιών οι ποταμοί

ξυλεία μεταφέρουν

κι αν γίνει η ανάσα σου

σπαθί δαμασκηνό….

Τότε κι εγώ θα θυμηθώ

που σ`έχω αγαπήσει.

Θα φέρω πίσω τα πουλιά

τ`αποδημητικά,

θα κοιμηθώ στον ίσκιο σου,

θα ψάξω για πατρίδα,

όλο τον κόσμο πύκνωσε

σε μια σταλαγματιά…..

~ * «Ταξίδι στον χρόνο» μέσω εικονικής πραγματικότητας * ~

Η εικονική πραγματικότητα (virtual reality) μπορεί να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ενός ταξιδιού στον χρόνο, σύμφωνα με μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στο «Frontiers in Psychology».

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του BBC, σε έναν τέτοιο εικονικό κόσμο οι χρήστες/ μάρτυρες ήταν σε θέση να αναλάβουν δράση με στόχο τη μείωση του αριθμού των νεκρών σε ένα περιστατικό ένοπλης επίθεσης. Σύμφωνα με τους ερευνητές, εικονικά ταξίδια στο χρόνο τέτοιου τύπου θα μπορούσαν να βοηθήσουν άτομα να ξεπεράσουν παλαιές τραυματικές εμπειρίες- ενώ ιδιαίτερα ενδιαφέρων χαρακτηρίστηκε ο συναισθηματικός αντίκτυπος που είχε το «ταξίδι» στους συμμετέχοντες.

Σύμφωνα με τον Μελ Σλέιτερ του ICREA και του University College London, έναν εκ των συντελεστών της μελέτης, «όσο περισσότερο οι συμμετέχοντες ένιωθαν την ψευδαίσθηση, τόσο μεγαλύτερη ήταν η αίσθηση της δικής τους ηθικής».

Στον εικονικό κόσμο, οι συμμετέχοντες μπορούσαν να περπατήσουν, μιλήσουν και κινηθούν όπως θα το έκαναν στον πραγματικό- και προηγούμενες μελέτες έχουν επιδείξει ότι οι χρήστες δημιουργούν ισχυρή σύνδεση με τα εικονικά άβατάρ τους. «Στην εικονική πραγματικότητα, το σύστημα αντίληψης χαμηλού επιπέδου του εγκεφάλου δεν κάνει διάκριση μεταξύ του εικονικού και του πραγματικού κόσμου, ο εγκέφαλος παίρνει αυτά που βλέπει και ακούει στο περιβάλλον ως δεδομένα» επεσήμανε ο καθηγητής Σλέιτερ. «Οπότε, εάν είχαν μια εμπειρία ψευδαίσθησης ταξιδιού στον χρόνο, υπάρχει το υπονοούμενο 'μάθημα' ότι το παρελθόν είναι μεταβλητό, ότι 'οι παλιές μου αποφάσεις δεν σημαίνουν κάτι, καθώς μπορούν να αλλάξουν'».

Στο πλαίσιο της μελέτης 32 συμμετέχοντες «είδαν» έναν άνδρα να ανοίγει πυρ και να σκοτώνει πέντε άτομα σε μία γκαλερί. Οι ίδιοι είχαν μάθει πώς να χειρίζονται ένα ασανσέρ και είχαν επιτρέψει στον δράστη να μεταβεί στο άνω επίπεδο του κτηρίου. Οι μισοί εκ των συμμετεχόντων πήγαν «πίσω στον χρόνο» για να βιώσουν ξανά το γεγονός, αλλά αυτή τη φορά βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα ηθικό δίλημμα: να μην αλλάξουν κάτι και να αφήσουν πέντε άτομα να πεθάνουν ή να επέμβουν και να σώσουν πέντε ζωές σε βάρος μίας. Οι άλλοι μισοί βίωσαν απλά το γεγονός εκ νέου, χωρίς να μπορούν να αλλάξουν τις προηγούμενες ενέργειές τους.

Διλήμματα τέτοιου τύπου χρησιμοποιούνται σε φιλοσοφικές μελέτες περί θεμάτων ηθικής. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι περισσότεροι εκ των συμμετεχόντων που είχαν τη δυνατότητα επέλεξαν να παρέμβουν.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτού του είδους το εικονικό ταξίδι στο χρόνο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει ανθρώπους να ξεπεράσουν περιπτώσεις συνδρόμου μετατραυματικού στρες ή να αξιολογήσουν εκ νέου παλιές κακές αποφάσεις.

Αν και οι νόμοι της Φυσικής στέκονται εμπόδιο στο πραγματικό ταξίδι στον χρόνο, ο επικεφαλής της ομάδας που πραγματοποίησε την έρευνα, Φρίντμαν Ντορόν, του Sammy Ofer School of Communications (Ισραήλ), εκτίμησε ότι η ομάδα του έφτασε πολύ κοντά. «H πολύ 'εμβυθιστική' εικονική πραγματικότητα είναι εξαιρετικά αληθοφανής. Οι άνθρωποι κρύβονται πίσω από γραφεία όταν δέχονται πυρά. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες έσκυψαν να καλυφθούν. Είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε στην εικονική πραγματικότητα μέχρι οι φυσικοί να κάνουν τη δουλειά τους και να φτιάξουν μια χρονομηχανή. Προς το παρόν αυτό είναι ό,τι πλησιέστερο έχουμε».

http://www.naftemporiki.gr/story/848682/taksidi-ston-xrono-meso-eikonikis-pragmatikotitas

~ * Συσκευή αλλάζει τη διάθεση του χρήστη μέσω ηλεκτρισμού * ~

Μία μικρή συσκευή η οποία αλλάζει τη διάθεση του χρήστη χρησιμοποιώντας ηλεκτρισμό, μέσω του πατήματος ενός κουμπιού στο smartphone, αναπτύσσει η startup Thync.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του MIT Technology Review, προς το παρόν η συσκευή αποτελείται από ένα σετ ηλεκτροδίων συνδεδεμένων σε ένα τηλέφωνο. Το αποτέλεσμα της χρήσης της είναι μία βραχυπρόθεσμη αίσθηση ενεργητικότητας η οποία παραπέμπει στην κατανάλωση ενός «energy drink».

Ο συνιδρυτής της εταιρείας, Τζέιμι Τάιλερ, καθηγητής στο Arizona State University, αναφέρει ότι η συσκευή μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την πρόκληση μιας αίσθησης ηρεμίας η οποία είναι ανώτερη αυτής που προκύπτει από την κατανάλωση μερικών μπυρών ή τη λήψη Benadryl.

Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, η χρήση της συσκευής έχει αποτέλεσμα ο χρήστης να νιώθει ξεκούραστος, αλλά με καθαρό μυαλό. Η εν λόγω αίσθηση χρειάζεται μερικά λεπτά για να «κατακαθίσει», αλλά διαρκεί περίπου 45 λεπτά (η χρονική διάρκεια ποικίλλει, αναλόγως το άτομο).

Η Thync πρόσφατα ανακοίνωσε τη διάθεση 13 εκατ. δολαρίων σε venture capital από επενδυτές όπως η Khosla Ventures για να φτάσουν τα πρώτα προϊόντα στην αγορά. Ο Μάρομ Μπίκσον, καθηγητής βιοϊατρικής μηχανολογίας στο City College of New York, πρόσφατα χρησιμοποίησε ένα πρωτότυπο της συσκευής σε μία μελέτη με τη συμμετοχή 100 ατόμων, η οποία επικεντρωνόταν στα ηρεμιστικά αποτελέσματα της χρήσης της. Όπως αναφέρει ο Μπίκσον, η έρευνα έδειξε ότι η συσκευή έχει όντως αποτελέσματα, αν και αυτά διέφεραν από άτομο σε άτομο. «Για κάποιους- όχι όλους- η επίδραση ήταν πραγματικά βαθιά. Μέσα σε λεπτά ένιωθαν σημαντικά διαφορετικότερα» σημειώνει.

Η συσκευή χρησιμοποιεί ένα είδος διακρανιακής διέγερσης συνεχούς ρεύματος (TDCS) κάτι που δοκιμάζεται σε διάφορες μορφές εδώ και χρόνια αλλά δεν έχει εγκριθεί για χρήση στην αντιμετώπιση κάποιας συγκεκριμένης ασθένειας από την US Food and Drug Administration. Χρήση πίσω από το αυτί έχει αποτέλεσμα την αίσθηση κατανάλωσης energy drink, ενώ στον κρόταφο ή στο πίσω μέρος του λαιμού λειτουργεί ηρεμιστικά.

Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας πάνω στο TDCS επικεντρώνεται στη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος για τον άμεσο επηρεασμό του εξωτερικού τμήματος του εγκεφάλου. Η Thync ανακάλυψε ότι είναι δυνατή η πρόκληση ισχυρών αποτελεσμάτων «στοχεύοντας» συγκεκριμένα νεύρα και μύες ακριβώς κάτω από το δέρμα.

Οι φιλοδοξίες του Τάιλερ είναι πέρα από τη χρήση της τεχνολογίας ως ενός ηλεκτρονικού υποκατάσταστου του καφέ. Παράλληλα, αναπτύσσει τεχνολογία που χρησιμοποιεί υπερήχους για τον επηρεασμό του εγκεφάλου χωρίς εγχείρηση ή φάρμακα. «Πρόκειται για ένα νέο σύνορο, με δυνατότητες που δεν έχουν  αξιοποιηθεί ακόμα» αναφέρει σχετικά.

http://www.naftemporiki.gr/story/878950/suskeui-allazei-ti-diathesi-tou-xristi-meso-ilektrismou

~ * Επιστημονική διαμάχη για τη «νεκρανάσταση» των μαμούθ * ~

Έπειτα από χιλιάδες χρόνια εξαφάνισης από τον πλανήτη, τα μαμούθ θα επανεμφανισθούν στη Γη, και πιο συγκεκριμένα στις στέπες της Σιβηρίας; Το ερώτημα αυτό, αλλά και τα επιστημονικά και ηθικά διλήμματα γύρω από την προσπάθεια «νεκρανάστασης» του θηλαστικού εξετάζει το ντοκιμαντέρ «The Autopsy» του βρετανικού Channel 4, το οποίο θα προβληθεί στις 23 Νοεμβρίου.

«Πρωταγωνιστής» στο ντοκιμαντέρ είναι η εταιρεία βιοτεχνολογίας Sooam, η οποία φιλοδοξεί να κλωνοποιήσει στο απώτερο μέλλον το θηλαστικό ,χρησιμοποιώντας γενετικό υλικό από την «Buttercup», το καλύτερα διατηρημένο λείψανο μαμούθ που έχει βρεθεί ποτέ. Την ίδια στιγμή, άλλοι ειδικοί υποστηρίζουν πως, ακόμη κι αν η προσπάθεια στεφθεί με επιτυχία, θα είναι αμελητέο το όφελος για την επιστήμη και το περιβάλλον.

Η «Buttercup» ανακαλύφθηκε τον Μάιο του 2013, καλυμμένη από πάγο σε ένα απομονωμένο νησί στη Σιβηρία. Το λείψανό της βρισκόταν σε τόσο καλή κατάσταση που στους μυϊκούς της ιστούς εντοπίστηκαν ακόμη και ίχνη φρέσκου αίματος.

Από τις αναλύσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, έχει διαπιστωθεί πως το θηλαστικό ζούσε στην περιοχή πριν από 40.000 χρόνια. Με ύψος 2,5 μέτρα, δεν ξεπερνούσε σε διαστάσεις έναν ασιατικό ελέφαντα, ενώ σκοτώθηκε από σαρκοβόρα σε ηλικία 40 ετών.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν, από την «Buttercup» έχουν απομονωθεί κύτταρα όπως και γενετικό υλικό υψηλής ποιότητας. Χάρις σε αυτό το υλικό, η Sooam ελπίζει πως θα καταφέρει να το «νεκραναστήσει» μέσω κλωνοποίησης, χρησιμοποιώντας θηλυκούς ασιατικούς ελέφαντες για την κύησή του.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, άλλοι επιστήμονες προειδοποιούν πως η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη. Σύμφωνα με την Τόρι Χάριντζ, παλαιοντολόγο στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, το πιο πιθανό είναι πως η κύηση θα πρέπει να επαναληφθεί πολλές φορές, μέχρι και αν γεννηθεί το έμβρυο. Επίσης, ακόμη κι αν γεννηθεί, τίποτε δεν εξασφαλίζει πως ο κλώνος θα παραμείνει στη ζωή για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Με δεδομένο μάλιστα πως η κύηση είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει βλάβες στους ελέφαντες, σύμφωνα με την ίδια, όλα αυτά τα ηθικά διλήμματα γίνονται ακόμη μεγαλύτερα, από τη στιγμή που η επαναφορά των μαμούθ στη ζωή δεν εξυπηρετεί κάποιο πρακτικό ή επιστημονικό σκοπό. «Νομίζω πως δεν αξίζει τον κόπο, αφού δεν υπάρχει κανένας λόγος για να γίνει», λέει στο ντοκιμαντέρ.

Η νεκροψία της «Buttercup» έχει φέρει στο φως και άλλες λεπτομέρειες για τη ζωή της, όπως το ότι έχει γεννήσει τουλάχιστον 8 φορές. Επίσης, η οδοντιατρική εξέταση έδειξε ανωμαλίες στην οδοντοστοιχία της, κάτι που σημαίνει πως δεν μπορούσε να μασήσει καλά την τροφή της. Γεγονός που με τη σειρά του εξηγεί γιατί στο στομάχι της βρέθηκαν μικρά κομμάτια από κόκκαλα.

Από την πλευρά της, η νοτιοκορεατική εταιρεία παραδέχεται πως υπάρχουν πολλά ερωτηματικά που πρέπει να απαντηθούν. «Θα πρέπει βέβαια να εξετάσουμε και τα ηθικά διλήμματα που εγείρονται», λέει ο Ίνσουνκ Χουάνκ, γενετιστής από τη Sooam. Όπως πάντως προσθέτει, η ανάλυση του γενετικού υλικού της «Buttercup» δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, ενώ ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση θα χρειασθούν μερικές δεκαετίες ακόμη, πριν είναι όλα έτοιμα για να γίνει η κλωνοποίηση. «Ωστόσο, είναι καλό να ξεκινήσει από τώρα η συζήτηση για όλες τις πτυχές του εγχειρήματος».

http://www.naftemporiki.gr/story/881379/epistimoniki-diamaxi-gia-ti-nekranastasi-ton-mamouth

~ * Ηρθαν τα nano-αγάλματα Επαναστατική τεχνολογία δημιουργεί έργα τέχνης μικρότερα από μια ανθρώπινη τρίχα * ~

Ο Τζοντι Χάρβιτζ που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο είναι ένας πρωτοποριακός καλλιτέχνης μοντέρνας τέχνης με ιδιαίτερη τεχνοτροπία και φαντασία στα έργα του. Ο Χάρβιτζ  αποφάσισε να χρησιμοποιήσει μια νέα επαναστατική τεχνολογία τρισδιάστατης εκτύπωσης με την οποία κατάφερε να φτιάξει μικροσκοπικά αγάλματα. Τα αγάλματα αυτά έχουν πλάτος 50% μικρότερο από το πλάτος μιας ανθρώπινης τρίχας!

Σχεδόν αόρατα

Το πιο ενδιαφέρον από αυτά τα μικροσκοπικά έργα τέχνης είναι το άγαλμα μιας γυμνής γυναίκας. Ο Χάρβιτζ έστησε ένα υπερσύγχρονο εργαστήριο μέσα στο ατελιέ του. Τοποθέτησε τη γυναίκα που θα ποζάριζε για το άγαλμα σε ένα σημείο του ατελιέ και γύρω της τοποθέτησε 200 κάμερες.

Από τις εικόνες που συνέλεξε και με τη βοήθεια της νέας τεχνολογίας 3D printing κατάφερε μετά από εργασία δέκα μηνών να φτιάξει το nano-άγαλμα της νεαρής γυναίκας και άλλα έξι τέτοιου μεγέθους έργα τέχνης. Για δει κάποιος το άγαλμα και τα υπόλοιπα έργα του Χάρβιτζ θα πρέπει να κοιτάξει ένα ισχυρό μικροσκόπιο όπως αυτά με τα οποία οι επιστήμονες παρατηρούν καρκινικά κύτταρα. Αυτά τα έργα τέχνης είναι τόσο μικρά που θα μπορούσαν άνετα να τοποθετηθούν πάνω στο κεφάλι ενός μυρμηγκιού. Ο Χάρβιτζ τοποθέτησε το άγαλμα της γυμνής γυναίκας στο μάτι μιας βελόνας όπου και εκεί με δυσκολία το βλέπει κάποιος ακόμη και σε μικροσκόπιο. Δυστυχώς ένας συνεργάτης του Χάρβιτζ δεν πρόσεξε και κατά λάθος έσπασε όλα τα μικροσκοπικά έργα τέχνης.

Το άγαλμα της γυναίκας τοποθετήθηκε στο μάτι μιας βελόνας και δείτε πόσο μικρό είναι ακόμη και εκεί

http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=651290

~ * ΤΑ ΑΣΠΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΠΟΥΛΙΑ * ~

Οι άνθρωποι στις σχέσεις τους μπορούν να παρομοιαστούν με δύο αντικριστούς τοίχους…. Κάθε τοίχος είναι διάτρητος από μικρές τρύπες στις οποίες φωλιάζουν άσπρα και μαύρα πουλιά…. Τα μαύρα πουλιά είναι αρνητικές σκέψεις και μοχθηρές λέξεις ….τα άσπρα πουλιά είναι αγαθές σκέψεις και καλές λέξεις …..Τα άσπρα πουλιά εξαιτίας του σχήματος και του μεγέθους τους μπορούν να μπαίνουν μόνο στις τρύπες που είναι για τα άσπρα πουλιά…. Το ίδιο ισχύει και για τα μαύρα…..

Τώρα, ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο άντρες που πιστεύουν πως είναι εχθροί ….Ας ονομάσουμε τον έναν Γιουσούφ και τον άλλο Αλή ….ο Γιουσούφ πεισμένος μια μέρα ότι ο Αλή θέλει το κακό του κυριεύεται από θυμό και του στέλνει αρνητικές σκέψεις …..Κάνοντάς το αυτό, απελευθερώνει ένα μαύρο πουλί και την ίδια στιγμή μια τρύπα στον τοίχο του μένει κενή…. Το μαύρο πουλί του πετάει προς τον Αλή και ψάχνει μια άδεια τρύπα για να φωλιάσει εκεί ….εάν ο Αλή δεν έχει στείλει ένα δικό του μαύρο πουλί στον Γιουσούφ, αν δηλαδή δεν έχει κάνει καμία αρνητική σκέψη για αυτόν ….τότε καμιά από τις μαύρες τρύπες του δεν είναι κενή…..

Έτσι μη βρίσκοντας μέρος για να φωλιάσει , το μαύρο πουλί του Γιουσούφ αναγκαστικά επιστρέφει στην φωλιά του, κουβαλώντας το κακό με το οποίο είχε φορτιστεί, κακό το οποίο καταλήγει στον Γιουσούφ….

Όμως ας υποθέσουμε ότι και ο Αλή έχει στείλει μια κακή σκέψη …..κάνοντας κάτι τέτοιο ελευθερώνει μια τρύπα στον τοίχο του όπου μπορεί να φωλιάσει πλέον το μαύρο πουλί του Γιουσούφ, εκπληρώνοντας την καταστροφική αποστολή του…..

Την ίδια στιγμή το μαύρο πουλί του Αλή πετάει προς τον Γιουσούφ και βρίσκοντας την άδεια τρύπα φωλιάζει κάνοντας τα ίδια….. Έτσι τα δύο μαύρα πουλιά φέρουν σε πέρας το έργο τους ,που είναι η καταστροφή του στόχου τους….

Μόλις η αποστολή τους ολοκληρωθεί, το κάθε ένα επιστρέφει στη βάση του …..γιατί όπως είναι γνωστό από τα πανάρχαια χρόνια ….κάθε τι ….επιστρέφει στην πηγή του ….έτσι στο τέλος ο δημιουργός μιας άσχημης σκέψης, πλήττεται ταυτόχρονα από το μαύρο πουλί του εχθρού του αλλά και από το δικό του που επιστρέφει στην φωλιά του……

Το ίδιο συμβαίνει και με τα άσπρα πουλιά …..εάν στείλουμε μόνο καλές σκέψεις στον εχθρό μας ενώ ο ίδιος απευθύνει αρνητικές σκέψεις σε μας ….τότε τα μαύρα πουλιά μη βρίσκοντας μέρος σε μας να φωλιάσουν θα επιστρέψουν σε εκείνον που τα έστειλε…..

Όσο για τα άσπρα πουλιά που κουβαλούν αγαθές σκέψεις και τα στέλνουμε στον εχθρός μας ,εάν δεν βρίσκουν άδεια τρύπα εκεί να φωλιάσουν θα επιστρέψουν σε μας φορτισμένα με όλη την θετική ενέργεια που κουβαλούν…..

Έτσι αν στείλουμε μόνο καλές σκέψεις, αυτές θα επιστρέψουν δυναμωμένες σε μας και θα αγγίζουν βαθιά την ύπαρξή μας ….Να γιατί πρέπει πάντα να ευλογείτε και να επιθυμείτε το καλύτερο τόσο για τους φίλους όσο και για τους εχθρούς……

Με αυτό τον τρόπο η ευλογία όχι μόνο πηγαίνει απέναντι εκπληρώνοντας τον κατευναστικό της σκοπό …αλλά επίσης επιστρέφει σε σας με όλο το καλό με το οποίο έχει φορτιστεί ……

·     Την παραπάνω ιστορία αφηγήθηκε στους μαθητές του το 1933 ο σπουδαίος δάσκαλος Σούφι Τιερνο Μποκάρ ….Περιέχεται στο βιβλίο να σου πω μια ίστορία του Στέφανου Ελμάζη ( Αρχέτυπο )

ΑΒΑΤΟΝ

ΤΕΥΧΟΣ 117

Ιούνιος 2012

~ * ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ .... * ~

Ένας καλόγερος προσευχόταν κάθε μέρα στο κελί του επί ώρες, προσπαθώντας έτσι να τύχει άξιος της Θείας ευλογίας ……Ένα απόγευμα καθώς προσευχόταν, μια γάτα εμφανίστηκε στο παράθυρό του και άρχισε να νιαουρίζει ….Ο καλόγερος ένοιωσε προς στιγμή να διασπάτε η συγκέντρωση του, αλλά συνέχισε με περισσότερο ζήλο την προσπάθεια του ….

Όμως η γάτα ήρθε ακόμη πιο κοντά και συνέχισε να νιαουρίζει ακόμη πιο επίμονα δείχνοντας ότι πεινούσε και ήθελε να φάει….

‘’Αναθεματισμένη γάτα ….φώναξε εκνευρισμένος ο καλόγερος ….Γιατί με ενοχλείς???..... δεν βλέπεις ότι προσπαθώ να επικοινωνήσω με τον Μεγαλοδύναμο???.... φύγε από ‘δώ….

‘’Πως είναι δυνατόν να μιλήσεις στο Θεό εάν δεν είσαι ικανός να ακούσεις και να φροντίσεις ένα ταπεινό πλάσμα σαν εμένα ???..... είπε η γάτα και μεταμορφώθηκε σε άγγελο λίγο πριν εξαφανιστεί……

ΑΒΑΤΟΝ

ΤΕΥΧΟΣ 84

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008

~ * ΤΟ ΒΑΡΟΣ..... * ~

Κάποτε δύο περιπλανώμενοι μοναχοί έφτασαν στις όχθες ενός ορμητικού ποταμού …Καθώς προετοιμάζονταν για να τον διασχίσουν, είδαν μια νεαρή και πολύ όμορφη κοπέλα να ετοιμάζεται να κάνει το ίδιο ….Όταν εκείνη αντιλήφθηκε την παρουσία των μοναχών, έτρεξε προς το μέρος τους και τους ρώτησε εάν θα μπορούσαν να την βοηθήσουν να περάσει το ποτάμι μιάς και φοβόταν πως το δυνατό ρεύμα θα την παρασύρει…

Ο ένας από τους δύο μοναχούς δίστασε και τελικά απέρριψε το αίτημά της ….ο άλλος όμως χωρίς να χάσει χρόνο, την πήρε στους ώμους του κι αφού με αρκετή προσπάθεια διέσχισε τα νερά, την άφησε στην απέναντι όχθη…..

Μετά από αυτό το περιστατικό οι δύο νεαροί μοναχοί συνέχισαν την πορεία τους …..ωστόσο εκείνος που είχε αρνηθεί να βοηθήσει την κοπέλα ένοιωθε τώρα να τον πλημμυρίζει ένα αίσθημα οργής και εκνευρισμού…..

Μη μπορώντας να παραμείνει σιωπηλός ύστερα από λίγη ώρα στράφηκε στον συνοδοιπόρο του αγανακτισμένος ….:’’Αδερφέ …η πνευματική μας εκπαίδευση λέει ρητά πως δεν επιτρέπεται να έχουμε οποιαδήποτε επαφή με γυναίκα ….Εσύ όμως , όχι μόνο άγγιξες εκείνη τη κοπέλα …..αλλά την πήρες στους ώμους σου και την κουβάλησες πάνω σου!....’’

’’Αδερφέ …..απάντησε ήρεμος ο δεύτερος μοναχός ….εγώ την άφησα στην άλλη άκρη του ποταμού …..Εσύ ακόμα την κουβαλάς μαζί σου……

ΑΒΑΤΟΝ

ΤΕΥΧΟΣ 81

ΜΑΪΟΣ 2008

~ * ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΝΑ’ ΧΕΙ....* ~

·     Οι άνθρωποι είναι παράλογοι ….συμφεροντολόγοι κι εγωϊστές ….Αγάπα τους όπως και να έχει…

·     Εάν κάνεις καλό …θα σε κατηγορήσουν ότι κρύβεις εγωϊστικά κίνητρα ….Κάνε καλό όπως και να έχει…

·     Εάν είσαι επιτυχημένος θα κερδίσεις ψεύτικους φίλους κι αληθινούς εχθρούς …Πέτυχε όπως και να έχει….

·     Το καλό που κάνεις σήμερα θα έχει ξεχαστεί μέχρι αύριο ….Κάνε καλό όπως και να έχει….

·     Η τιμιότητα και η ειλικρίνεια σε κάνουν ευάλωτο ….Μείνε τίμιος και ειλικρινείς όπως και να έχει….

·     Οι άνθρωποι προτιμούν τα αουτσάϊντερ αλλά ακολουθούν μόνο τα φαβορί ….Πάλεψε για κάποια αουτσάϊντερ όπως και να έχει….

·     Αυτό που ξοδεύεις χρόνια για να το χτίσεις μπορεί να καταστραφεί μέσα σε μια νύχτα ….Χτίσε όπως και να έχει…

·     Οι άνθρωποι πραγματικά χρειάζονται βοήθεια αλλά μπορεί να σου επιτεθούν αν τους βοηθήσεις …..Βοήθησε τους ανθρώπους όπως και να έχει…

·     Δώσε στον κόσμο το καλύτερο που έχεις και θα σε κλωτσήσουν στο πρόσωπο ….Δώσε στον κόσμο το καλύτερο που έχεις …..ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΝΑ ΕΧΕΙ…..

ΑΒΑΤΟΝ

ΤΕΥΧΟΣ 78

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

~ * Η ΚΡΑΥΓΗ ...... ΑΣΚΗΤΙΚΗ *~

Μια μικρή ανυπότακτη πνοή μάχεται μέσα μου απελπισμένα να νικήσει την ευτυχία ….την κούραση και το θάνατο….

Γυμνάζω σαν άλογο πολεμικό το σώμα μου ….το συντηρώ λιτό και το σπλαχνίζομαι ….άλλο άλογο δεν έχω ….Συντηρώ το μυαλό μου ακοίμητο …λαγαρό …ανήλεο …το αμολώ να παλεύει ακατάληπτα και να κατατρώει ….Φώς αυτό ….το σκοτάδι της σάρκας…

Άλλο εργαστήρι να κάνω το σκοτάδι, φώς ….δεν έχω….

Συντηρώ την καρδιά μου, φλεγόμενη ….γενναία ….ανήσυχη ….Νοιώθω στην καρδιά μου όλες τις ταραχές και τις αντινομίες ….τις χαρές και τις πίκρες της ζωής …Μα αγωνίζουμε να τις υποτάξω σε ένα ρυθμό ανώτερο από το νού ….σκληρότερο από την καρδιά μου ….Στο ρυθμό του η Κραυγή κηρύχνει μέσα μου επιστράτεψη ….Φωνάζει:

“ Εγώ η κραυγή, είμαι ο Κύριός ο Θεός σου …Δεν είμαι καταφύγι …..δεν είμαι σπίτι κι ελπίδα …δεν είμαι Πατέρας , δεν είμαι Γιός, δεν είμαι Πνεύμα ……Είμαι ο στρατηγός σου!... Δεν είσαι δούλος μου μήτε παιχνίδι στις απαλάμες μου ….δεν είσαι φίλος μου, δεν είσαι παιδί μου …..Είσαι ο σύντροφός μου στη μάχη….. Κράτα γενναία τα στενά που σου εμπιστεύτηκα ….μη τα προδώσεις!... Χρέος έχεις και μπορείς στο δικό σου τομέα  να γίνεις ήρωας ….

Αγάπα τον κίνδυνο. Τι είναι πιο δύσκολο?.... Αυτό θέλω …..

Ποιό δρόμο να πάρεις?.... Τον πιο κακοτράχαλο ανήφορο ….Αυτόν παίρνω κι εγώ …..ακολούθα μου!.....

Να μάθεις να υπακούς …Μονάχα όποιος υπακούει σε ανώτερο ρυθμό είναι λεύτερος ….

Να μάθεις να προστάζεις ….Μονάχα όποιος μπορεί να προστάζει είναι αντιπρόσωπός μου στη γή ετούτη…..

Να αγαπάς την ευθύνη. Να λές: Εγώ, μονάχος μου έχω χρέος να σώσω της γής …..Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω ….

Να’ σαι ανήσυχος ….αφχαρίστητος …..απροσάρμοστος πάντα ….Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις …..Η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η ευχαρίστηση….

“Που πάμε?..... θα νικήσουμε ποτέ? ....Προς τι όλη ετούτη η μάχη? ….Σώπα!!! ….Οι πολεμιστές ποτέ δεν ρωτάνε!....’’

Σκύβω κι αφουγκράζομαι την πολεμική τούτη κραυγή στα σωθικά μου …..Αρχίζω και μαντεύω το πρόσωπο του αρχηγού, ξεκαθαρίζω τη φωνή του ….δέχομαι με χαρά και με τρόμο τις εντολές του…..

Ναι ….ναι ….δεν είμαι τίποτα …..Ένας αχνός φωσφορισμός πάνω στην ογρή πεδιάδα ….ένα άθλιο σκουλίκι που σέρνετε ….κι αγαπάει ….φωνάζει και μιλάει για φτερούγες ….μια ώρα, δύο ώρες κι ύστερα το στόμα του φράζει με χώματα….

Μα μέσα μου μια κραυγή ανώτερή μου φωνάζει αθάνατη …..θέλοντας και μη είμαι κι εγώ ….σίγουρα ….ένα κομμάτι από τ’ ορατό κι αόρατο Σύμπαντο…. Είμαστε ένα ….οι δυνάμεις που δουλεύουν εντός μου, οι δυνάμεις που με σπρώχνουν να ζώ ….οι δυνάμεις που με σπρώχνουν και πεθαίνω είναι ….σίγουρα ….και δικές του δυνάμεις….

Δεν είμαι ένα μετέωρο αρίζωτο στον κόσμο ….Είμαι χώμα από το χώμα του και πνοή από την πνοή του ….

Δεν φοβούμαι μονάχος μου …..δεν ελπίζω μονάχος μου ….δεν φοβάμαι μοναχός μου …..Μια παράταξη μεγάλη ….μια φορά του Σύμπαντος φοβάται …..ελπίζει ….φωνάζει μαζί μου….

Είμαι ένα πρόχειρο γεφύρι και Κάποιος από πάνω μου περνάει και γκρεμίζομαι ξοπίσω του ….Ένας αγωνιστής με διαπερνάει ….τρώει τη σάρκα  μου και το μυαλό μου ….να ανοίξει δρόμο …να γλυτώσει από μένα …Όχι εγώ ….Αυτός φωνάζει…..

Καθένας έχει το δρόμο το δικό του που το’ ναι φέρνει στη λύτρωση ….ο ένας την αρετή , ο άλλος την κακία…

Αν ο δρόμος που οδηγάει στην λύτρωσή σου είναι η αρρώστια ….η ψευτιά ….η ατιμία ….χρέος σου να βυθιστείς στην αρρώστια …ψευτιά ….στην ατιμία για  να τις νικήσεις …Αλλιώς δεν σώζεσαι.

Αν ο δρόμος που οδηγάει στην λύτρωσή σου είναι η αρετή ….η χαρά …η αλήθεια …χρέος σου να βυθιστείς στην αρετή ….τη χαρά ….την αλήθεια για  να τις νικήσεις ….να τις αφήσεις πίσω σου ….Αλλιώς δεν σώζεσαι.

Δεν πολεμάμε τα σκοτεινά μας πάθη με νηφάλια ….αναιμικιά ….ουδέτερη πάνω από τα πάθη αρετή ….Παρά με άλλα …σφοδρότερα πάθη….

Αφήνουμε τη θύρα μας ανοιχτή στην αμαρτία ….Δε βουλώνουμε τα αυτιά μας να μην ακούμε τις Σειρήνες ….Δε δενόμαστε από φόβο στο κατάρτι μιας μεγάλης ιδέας ….μήτε παρατούμε το καράβι και χανόμαστε γροικώντας ….φιλώντας τις Σειρήνες…..

Παρά εξακολουθούμε την πορεία μας ….αρπάζουμε τις Σειρήνες στο καράβι μας και ταξιδεύουν κι αυτές μαζί μας….. Τούτη είναι σύντροφοι….. η καινούργια Ασκητική  μας!....

Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ ….Αγάπα το σώμα σου, μονάχα με αυτό στης γής ετούτη μπορείς να παλέψεις και να πνευματώσεις την ύλη….

Αγάπα την ύλη, απάνω της πιάνεται ο Θεός και πολεμάει …Πολέμα μαζί του.

Να πεθαίνεις κάθε μέρα ….

Να γεννιέσαι κάθε μέρα ….

Να αρνιέσαι ότι έχεις κάθε μέρα….

Η ανώτερη αρετή δεν είναι το να είσαι ελεύθερος …..παρά να μάχεσαι για την ελευθερία….

Μη καταδέχεσαι να ρωτάς: ’’θα νικήσουμε?.... θα νικηθούμε?.... Πολέμα!! ….”

Ν. Καζαντζάκης

ΑΣΚΗΤΙΚΗ

ΕΚΔ. ΕΛΕΝΗ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ