~ * Παλιά γιατροσόφια * ~

Γράφει και επιλέγει ο Μάρκος Νικητάκης.Το γιατροσόφι, ή «ιατροσόφιον» στην καθαρεύουσα, είναι ένας πρακτικός τρόπος αντιμετώπισης, μέσω φαρμακευτικών φυτών κυρίως, μικρών ή μεγαλύτερων προβλημάτων υγείας. Από τον Ασκληπιό, τον  Ιπποκράτη και τονΓαληνό ίσαμε τον προηγούμενο αιώνα,  τα γιατροσόφια κυριαρχούσαν στη θεραπεία των ασθενειών.

Οι κλασσικοί Έλληνες συγγραφείς και γιατροί της αρχαιότητας, όπως ο Ιπποκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Διοσκουρίδης, ο Γαληνός έγραψαν διάφορα συγγράμματα για τις θεραπευτικές ιδιότητες και τον τρόπο χρήσης των φυτών, βασισμένοι στις λαϊκές παραδόσεις του καιρού τους.

Στα χρόνια του Μεσαίωνα και της Τουρκοκρατίας η χρήση των βοτάνων ήταν πολύ διαδεδομένη στη χώρα μας, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη (λαϊκοί γιατροί με το όνομα Κομπογιαννίτες ή Βικογιατροί).

Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, άρχισε να εγκαταλείπεται σταδιακά η βοτανοθεραπεία και τα φυτά αντικαταστάθηκαν από διάφορα χημικά παρασκευάσματα. Η βαθιά αλλαγή στη στάση των ανθρώπων απέναντι στα βότανα, ήταν το αποτέλεσμα της ανάπτυξης της χημικής – φαρμακευτικής βιομηχανίας.

Όσο γιγαντώνονταν όμως οι χημικές βιομηχανίες τόσο φούντωνε και η πολυφαρμακία. Τα φάρμακα από εκατοντάδες έγιναν χιλιάδες. Το ίδιο όμως και οι αρρώστιες…

Έτσι η ανάγκη επιστροφής στη φύση, έγινε σιγά – σιγά μεγαλύτερη και στον καιρό μας πλέον έχει πολλούς οπαδούς σ’ όλη τη γη. Τα βότανα, που εδώ και 30-40 χρόνια είχαν εξαφανιστεί από την αγορά και την κουζίνα μας, γιατί μας έμαθαν να τα περιφρονούμε, ξαναπαίρνουν σιγά – σιγά τη θέση που τους ανήκει.

Στην εποχή μας, όχι μόνο πλέον δεν αμφισβητείται η πατροπαράδοτη πείρα, που θεωρεί αποτελεσματικά τα βότανα για χίλιες – δυο αρρώστιες, αλλά καταφεύγουμε σ’ αυτά και στις θαυματουργές τους ιδιότητες, για να γλυτώσουμε από τις παρενέργειες των φαρμάκων.

Σε κάθε περίπτωση η χρήση των βοτάνων είναι μια  τελετουργία παλιά και ξεχασμένη που όμως φανερώνει τις ρίζες της στην παράδοση κάθε τόπου, αν και έχει αμφισβητηθεί από τους οπαδούς της κλασσικής ιατρικής. Τα περισσότερα γιατροσόφια πάντως έχουν στέρεη επιστημονική τεκμηρίωση και, σε κάθε περίπτωση, ένα αβλαβές ή μη αποτελεσματικό γιατροσόφι, τουλάχιστον βοηθά τον ασθενή μέσω αυθυποβολής. Κάτι είναι και αυτό.

Πάντως, τα γιατροσόφια, δεν θα πρέπει να υποκαθιστούν την ιατρική επιστήμη και θα πρέπει να εκλαμβάνονται μόνο ως μια προσωρινή λύση (εάν μπορούν να την δώσουν), εάν δε τα συμπτώματα επιμένουν ή πρόκειται για σοβαρό πρόβλημα, η κλασική ιατρική θεραπεία, έχει πάντα την αυτονόητη προτεραιότητα…

Θα περιγράψω πιο κάτω θεραπείες και πρακτικές συνταγές ανά ασθένεια, που βρήκα στη βιβλιογραφία και το διαδίκτυο. Τις διασταύρωσα όσο γίνεται καλύτερα και συνεχίζω να το κάνω.

Προσοχή:  Τα φαρμακευτικά φυτά δεν είναι εντελώς αθώα. Κάποια από αυτά είναι ισχυρά δηλητήρια, κάποια άλλα προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις κ.ο.κ

Αν το γιατροσόφι που θα διαβάσετε περιέχει υλικά που δεν τα ξέρετε καλά, αν έχετε ιστορικό αλλεργιών, πριν το δοκιμάσετε επισκεφτείτε ή ζητήστε τη συμβουλή του γιατρού σας. Κάτι μπορεί να είναι πολύ σοβαρότερο από ό,τι φαίνεται και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί αντί για καλό να προξενήσουμε βλάβη στον εαυτό μας ή σε κάποιον δικό μας από κακή χρήση των βοτάνων.

Ένα παράδειγμα μόνο. Στο χωριό μου στην Κρήτη κυριαρχεί ένα είδος άγριας φασκομηλιάς με έντονο άρωμα. Βγάζαμε το μεροκάματό μας μαζεύοντας τη και πουλώντας τη. Αυτή η φασκομηλιά αν χρησιμοποιηθεί αυτούσια σαν αφέψημα, όπως μου έλεγε κάτοικος του χωριού, μακαρίτης τώρα, μπορεί να προκαλέσει έμφραγμα!

Άγχος

Δεν μπορείτε για κάποιο λόγο να χαλαρώσετε;

•  Bάλτε 25 γρ. φύλλα φρέσκου βασιλικού σε 1/2 λίτρο κρύο νερό και αφήστε το αφέψημα να βράσει σε χαμηλή φωτιά, με το καπάκι κλειστό, για 10 λεπτά. Αφού κρυώσει το αφέψημα, πιείτε 3-4 φλιτζάνια μέσα στην ημέρα. Θα κάνετε ένα ήσυχο ύπνο!

• Τρίψτε φύλλα φασκομηλιάς σ’ ένα ποτήρι κρασί και πιείτε (Κρήτη).

• Η Αρωματοθεραπεία θεωρείται πολύ αποτελεσματική. Δοκιμάστε αιθέρια έλαια από λεβάντα, γιασεμί ή γαλάζιο χαμομήλι. Ρίξτε μια δύο σταγόνες σ’ ένα ύφασμα και εισπνεύστε ή προσθέστε έλαια πριν κάνετε εισπνοές ατμών ή ένα αχνιστό μπάνιο, ή ακόμα τρίψτε μια σταγόνα στους κροτάφους σας.

• Αν το άγχος σχετίζεται με αίσθημα παλμών παίρνουμε Λεώνουρο  (Leonurus cardiaca) Φτιάξτε έγχυμα ρίχνοντας βραστό νερό σε 1 – 3 κουταλάκια αποξηραμένο (ή μια χούφτα φρέσκο) φυτό. Μουλιάστε για 10 – 15 λεπτά και πιείτε μία κούπα  3 – 4 φορές την ημέρα.

• Αν συνδέεται με υπέρταση πάρτε Βιμπούρνο (Viburnum opulus) και άνθη φλαμουριάς. Φτιάξτε έγχυμα ρίχνοντας βραστό νερό σε 1 – 3 κουταλάκια αποξηραμένο (ή μια χούφτα φρέσκο) φυτό. Μουλιάστε για 10 – 15 λεπτά και πιείτε μία κούπα  3 – 4 φορές την ημέρα.

• Σε περιόδους έντονου στρες μπορούμε να πίνουμε φλιτζάνια βαλεριάνας ή μελισσόχορτου (Ήπειρος).

Αδενοπάθεια

• Παίρνουμε 100γρ. λιναρόσπορο, δεμένο σε πανί, 100γρ. γλυκάνισο και 50γρ. κύμινο. Τα βράζουμε όλα μαζί σ’ ένα κιλό νερό. Από αυτό το ρόφημα πίνουμε ένα ποτήρι του κρασιού πρωί και βράδυ (Κρήτη).

• Γίνονται και επαλείψεις με αμυγδαλόλαδο στο μέρος που είναι ο πόνος(Κρήτη).

• Παίρνουμε 50γρ. γόμα κερασιάς, 50γρ. μαστίχα, 50γρ. κανέλα, 100γρ. ζάχαρη κι ένα κυπαρισσόμηλο. Τα βράζουμε σε 2 ½ κιλά μαύρο κρασί, ώσπου να μείνει το 1 ½ κιλό και πίνουμε ένα κρασοπότηρο πριν από το φαγητό (Κρήτη) (Πάτερ Γυμνάσιος).

• Πέρνουμε 1 ὀκᾶ Καραγὰτς μιὰ κουταλιὰ κατράμι, 100 δράμια σέλινο, 700 δράμια κίνα, 100 δράμια ζάχαρι καὶ τὰ βράζουμε σὲ 3 ὀκάδες νερό. Ἀπὸ αὐτὸ θὰ πίνῃ ὁ πάσχων ἕνα ποτῆρι κρασιοῦ πρωὶ καὶ βράδυ (Πάτερ Γυμνάσιος).

• Πέρνουμε 100 δράμια λιναρόσπορο καὶ τὸν βράζομε τυλιγμένον μέσα σὲ μαντῆλι μέσα σὲ μιὰ ὀκᾶ νερὸ θὰ βράσῃ ὡς που νὰ μείνῃ 1)2 ὀκᾶ. Ἀπὸ τὸ νερὸ αὐτὸ θὰ πίνῃ ὁπάσχων 2 ποτήρια κρασιοῦ τὴν ἡμέρα. θὰ γίνεται δὲ καὶ ἐπάλειψις μὲ ἀμυγδαλόλαδο τοῦ μέρους ποὺ πονεῖ (Πάτερ Γυμνάσιος)

• Βράζουμε σὲ μιὰ ὀκᾶ νερὸ 100 δράμια λιναρόσπορο τυλιγμένο σὲ πανὶ 100 δράμια γλυκάνισο, 50 δράμια κίμινο. Ἀπὸ αὐτὸ θὰ πίνῃ ὁ πάσχων 2 ποτήρια τοῦ κρασιοῦ τὴν ἡμέρα πρωὶ καὶ βράδυ (Πάτερ Γυμνάσιος).

Αδυναμία, Ατονία

Για να πάρετε την ενέργεια που σας λείπει:

• Χτυπήστε τον κρόκο ενός αυγού με όση ζάχαρη θέλετε και με μία κουταλιά ρούμι, μέχρι να ασπρίσει και να αφρίσει. Στη συνέχεια, ρίξτε από πάνω ένα ποτήρι γάλα ή νερό ζεστό και πιείτε το ρόφημα. H λεκιθίνη που περιέχει ο κρόκος θα σας δυναμώσει, ενώ το αλκοόλ από το ρούμι θα επιδράσει διεγερτικά και τονωτικά στον οργανισμό σας.

• Αν νιώθετε αδυναμία και ατονία, κάντε θεραπεία με ωμό λάχανο. Πλούσιο σε φυτικές ίνες, μέταλλα και βιταμίνες (με πρώτη και καλύτερη τη βιταμίνη C), το λάχανο έχει θαυμάσια τονωτικά αποτελέσματα. Τρώτε ένα μπολ λαχανοσαλάτα 2 φορές την ημέρα, για 3-4 ημέρες.

• Στην ατονία βοηθούν σκευάσματα που μπορείτε να βρείτε στα φαρμακεία και τα οποία περιέχουν είτε γκουαράνα είτε τζίνσεγκ. Βοηθά, όπως ξέρετε ο καφές, αλλά και κάτι άλλο. βλαβερό για το στομάχι. Πρόκειται για την ασπιρίνη, που μεταξύ άλλων φαίνεται πως «ξυπνάει» και το μυαλό, παρ ότι αυτό δεν μπορεί να ερμηνευθεί επιστημονικά και οι ειδικοί το θεωρούν μύθο. (Προσοχή, μην δώσετε ασπιρίνη σε μικρό παιδί). Επίσης τονωτική για το μυαλό και το σώμα είναι και η φρέσκια πορτοκαλάδα. Το πρόβλημα είναι ότι και η πορτοκαλάδα πειράζει καμιά φορά στο στομάχι.

• Αν νυστάζετε ή νιώθετε ατονία ενώ έχετε ακόμα κάτι να κάνετε, δοκιμάστε σαν φάρμακο ένα δεκάλεπτο γυμναστικής. Μην το παρακάνετε, όμως, γιατί η εξόντωση θα φέρει σαν φυσικό επακόλουθο τον . ύπνο.

• Αν θέλετε να «ξυπνήσετε» λίγο το μυαλό σας επειδή πρέπει να διαβάσετε, αλλά ο καφές σας πειράζει στο στομάχι, σηκωθείτε και αρχίστε να περπατάτε πάνω-κάτω στο δωμάτιο με κάπως ταχύ ρυθμό – όχι περιπάτου, αλλά κάπως νευρικά. Σε 15 λεπτά, συνήθως έχετε «ξυπνήσει» αρκετά.

• Παίρνουμε 25 δράμια γόμα κερασιᾶς, τὴν βάζουμε σὲ ἕνα μπουκάλι, ρίχνουμε μέσα ἕνα ποτῆρι νερὸ καὶ τὸ χτυποῦμε καλὰ λίγη ὥρα, ὥστε νὰ πάρῃ τὸ νερὸ οὐσία ἀπὸ τὴ γόμα, κατόπιν πίνουμε τὸ νερὸ αὐτό, τὸ ἐπαναλαμβάνουμε ὀσάκις διψοῦμε. Δηλαδὴ ὁ ἀδύνατος ἀντὶ  νερὸ καθαρὸ νὰ τὸ πίνῃ ὅπως λέμε παραπάνω (Πάτερ Γυμνάσιος)

• Παίρνουμε 1)2 ὀκᾶ καραγάτς, 100 δράμια κίνα, 100 δράμια ζάχαρι, 100 δράμια σέλινο, 50 δράμια κανέλλα, 2 κυπαρισσόμηλα. Τὰ βράζουμε σὲ 2 ὀκάδες νερό, τὸ στραγγίζουμε καὶ πίνουμε τρία ρακοπότηρα τὴν ἡμέρα, πρωί, μεσημέρι καὶ βράδυ (Πάτερ Γυμνάσιος).

Αεροφαγία

H άμεση εναλλακτική «απάντηση» κάθε φορά που μια αεροφαγία σάς ταλαιπωρεί με ρεψίματα και φούσκωμα κρύβεται σε μία κουταλιά της σούπας σπόρους κόλιαντρου. Βάλτε τους σε 1 λίτρο καυτό νερό και αφήστε τους να «κάτσουν» για 10 λεπτά. Το κόλιαντρο, που από την αρχαιότητα θεωρείται σημαντικό θεραπευτικό βότανο, φημίζεται για τις σπασμολυτικές και χωνευτικές του ιδιότητες, που αποδίδονται στην υψηλή συγκέντρωση ενός ευεργετικού αιθέριου ελαίου που έχουν οι σπόροι του.

Αιμορραγίες

Αιμορραγία του στομάχου

Παίρνουμε μερικά χαρούπια, τριαντάφυλλα και βάλσαμο και τα βράζουμε όλα μαζί με κρασί. Αν πιούμε μερικές φορές θα σταματήσει η αιμορραγία (Κρήτη).

Αίμα στα ούρα

• Σε ένα κιλό νερό, μέσα σε πήλινο τσουκάλι, βράζουμε 10-15 γραμμάρια δροσερά φύλλα κουμαριάς και πίνουμε 1-2 φλιτζάνια τσαγιού την ημέρα (Κρήτη).

• Συνιστάται έγχυμα φύλλων τσουκνίδας από ½ ποτηριού πρωί και βράδυ και φρέσκος χυμός από 1 κουταλάκι του καφέ, 3 φορές την ημέρα.

• Βράζουμε ἄγρια φράουλα καὶ πίνουμε κάθε μέρα ἀπὸ ἕνα ποτήρι (Πάτερ Γυμνάσιος).

Διάφορες (εσωτερικές και εξωτερικές)

• Σε 1 κιλό νερό βράζουμε 30-50 γραμμάρια δροσερά φύλλα καστανιάς και πίνουμε 1-2 φλιτζάνια τσαγιού τη μέρα, μέχρι να σταματήσει η αιμορραγία (Κρήτη).

• Μέσα σε 1 κιλό νερό βράζουμε 5-10 γραμμάρια φύλλα μυρτιάς και πίνουμε 1-2 φλιτζάνια τσαγιού τη μέρα (Κρήτη).

• Μέσα σε 1 κιλό νερό βράζουμε 5-10 γραμμάρια ξερό φλοιό κανέλλας και πίνουμε 1 φλιτζάνι τσαγιού τη μέρα (Κρήτη).

• Βγάζουμε το χυμό 5-6 λεμονιών και το πίνουμε σε τρεις δόσεις τη μέρα (πρωί-μεσημέρι-βράδυ), μετά το φαγητό (Κρήτη).

• Μπορούμε να φάμε από 1 πιατάκι φράουλες, πρωί – μεσημέρι – βράδυ ή να πιούμε 3 – 4 φλιτζάνια τσαγιού χυμό φράουλας τη μέρα (Κρήτη).

• Κόβουμε ένα κυδώνι και το ρίχνουμε σε λευκό κρασί. Το αφήνουμε για 1 βδομάδα και μετά κάνουμε πλύσεις. Έχει αιμοστατικές ιδιότητες

• Βράζουμε 50γρ. αχλαδόριζα, λίγα κρεμμυδότσουφλα και 1 κιλό μαύρο κρασί και πίνουμε ένα ποτήρι του κρασιού κάθε μέρα  (Κρήτη), (Πάτερ Γυμνάσιος)

• Παίρνετε ἔνα αὐγὸ ὀκταποδιοῦ, θὰ τὸ βράσετε στὴ χόβολη, θὰ τὸ ξύσετε σὰν σαποῦνι ψιλά, ψιλά. Σ’ ἕνα καφεμπρίκι θὰ βάλετε κρασὶ καὶ θὰ βράσῃ, μέσα θὰ ρίξετε μιὰ κουταλιὰ τοῦ καφὲ ἀπὸ τὰ τρίμματα τοῦ αὐγοῦ. Ἀφοῦ βράσῃ τὸ στραγγίζετε καὶ θὰ πίνετε κάθε πρωὶ ἕνα φλυτζανάκι τοῦ καφέ (Πάτερ Γυμνάσιος).

Ἐσωτερικὴ αἱμορραγία

Ὁποιαδήποτε προερχομένη ἐσωτερικὴ αἱμορραγία (γαστρορραγία, αἱμορραγία μήτρας, ἐγκεφαλικὴ αἱμορραγία, αἱμοπτύσεις ἐκ φυματιώσεως). Τὸ ὑπέροχον καὶ θαυματουργὸν βότανον Καμέντριον ἤ Γούδερο ἤ λατινιστὶ «Τεύκτριουμ φλάβουμ», 1 ματσάκι (50 γρμ. περίπου) νὰ βράση σὲ 2 κιλὰ νερὸ. Νὰ μείνη τὸ μισό.Πρωί, μεσημέρι, βράδυ ἕνα φλυτζάνι τσαγιοῦ, ἄνευ σακχάρεως.Διὰ τοὺς αἱμοπτύοντας ἐκ φυματιώσεως νὰ λαμβάνεται συνεχῶς ἐπὶ μῆνα. Ὡς γνωστόν· μετὰ μακρὰν, χρῆσιν (Ριμιφὸν) προσβάλλονται τὰ νεφρά, μὲ πόνους δυνατοὺς καὶ μὲ προοδευτικὴν ἀνουρίαν.Ἀμα ἐκδηλωθῆ ἡ ἀνωτέρω περίπτωσις, νὰ βράσετε σκορπιδόχορτον ὡς εἰς ἄλλον σημεῖον ἀναφέρω, καὶ μετὰ διήμερον θὰ ἔχετε τελείαν ἀνακούφισιν ἐκ τῶν πόνων καὶ καθάρισμα τῶν νεφρῶν (μοναχός Παχώμιος Τσάκωνας).

Αιμορραγία μύτης

• Χρησιμοποιούμε τοπικά τη σκόνη ξερών δαφνόφυλλων.

• Στουμπίζουμε καὶ κάνουμε σκόνη τσαχμακόπετρα καὶ τὴν ρουφᾶμε σὰν ταμπάκο (Πάτερ Γυμνάσιος).

• Στραγγίζουμε δύο λεμόνια βάζουμε μέσα μιὰ κουταλιὰ καφὲ καὶ τὸ πίνουμε (Πάτερ Γυμνάσιος)

• Αν ανοίξει η μύτη σας ξαφνικά, η πρώτη σας αντίδραση πρέπει να είναι να σταθείτε με το κεφάλι σας ελαφρά υψωμένο και να πιέσετε με το δάχτυλο το ρουθούνι για 10 λεπτά. Αν στη συνέχεια βάλετε μέσα στο ρουθούνι ένα μικρό κομματάκι βαμβάκι εμποτισμένο με μερικές σταγόνες λεμόνι, η αιμοστατική δράση του λεμονιού θα βοηθήσει να σταματήσει πιο γρήγορα και αποτελεσματικά η αιμορραγία.

Αιμορραγίες τραυματικές.

Τις αιμορραγίες από τραυματισμούς (ποντ. από γεράδες) τις θεράπευαν ως εξής: έπλεναν καλά την πληγή με λάδι ή με ρακή. Μετά έβαζαν πάνω στην καθαρή πληγή καθαρό πανί βουτηγμένο μέσα σε λάδι ή ρακή. Για το σταμάτημα της αιμορραγίας χρησιμοποιούσαν επίσης κομμένο καπνό, άσπρη πέτρα σε σκόνη και ζάχαρη πάνω στην πληγή (Πόντος).

• Από κόψιμο ή χτύπημα: τη σταματάμε με τριμμένο καπνό ή τυρί (Ήπειρος).

Αἱμορραγία νεφρῶν.

Βράζουμε 100 δράμια φράουλα ἄγρια,10 δράμια μαστίχα χιώτικη, 10 δράμια ψαρόκολλα σὲ μιὰ ὀκᾶ κρασὶ μαῦρο καὶ πίνουμε δύο φλυντζάνια τὴν ἡμέρα (Πάτερ Γυμνάσιος).

Πηγές:

• Ήθη και Έθιμα της Κρήτης, Βασίλης Χαραλαμπάκης, εκδ. Σμυρνιωτάκη.

Βοτανοθεραπεία, εκδόσεις Δομική.

• «Επτά Ημέρες» Καθημερινή, «Βοτάνια και αποστάγματα…», 26/9/2004.

Αγάπιος μοναχός και διάφορα γιατροσόφια 369 συνταγές του καλόγερου (Πάτερ Γυμνάσιος) Εκδόσεις ΛΕΩΝ

• 200 ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ, Γκόλιου Ρούλα, εκδόσεις Μαλλιάρης.

• Ο ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ, Θανασούλια Βούλα, Εκδόσεις Αγγελάκη.

http://www.asxetos.gr/

http://www.bioathens.com/

http://eleftheriskepsii.blogsp ot.gr

http://filonohpontou.com

http://www.ftiaxno.gr

http://giatrosofia-elladas. blogspot.gr/

http://www.gynaikesapopseis.gr

http://www.in2life.gr

http://katohika.gr

http://www.megalohari.gr/

http://melospito.blogspot.gr/

http://www.neolaia.de/

http://www.newsbeast.gr

http://www.ofis.gr

http://oiko-iasis.blogspot.gr/

http://olympia.gr

http://www.pare-dose.net/

http://periergaa.blogspot.gr

http://pkoteflo.knetfl.gr/

http://www.souxou-mouxou.gr

http://tuki8eblom.blogspot.gr

http://el.wikipedia.org

http://www.mylefkada.gr/monimes-stiles/kata-markon/palia-giatrosofia-63166/