Επιμέλεια παρουσίασης: Πυθεύς
Σχετική δημοσίευση: Ασκληπιός…Θεός ή Ἠρως
❧
Για την γέννηση του Ασκληπιού υπάρχουν τέσσερις κύριες παραδόσεις, όσες και οι περιοχές που διεκδικούν την καταγωγή του: η Θεσσαλία, η Επίδαυρος, η Αρκαδία και η Μεσσηνία. Κατά τον ‘Oμηρο και τους περισσότερους αρχαίους συγγραφείς καταγόταν από την Θεσσαλία. Ο Ησίοδος διέσωσε έναν παλιό, Θεσσαλικό, καθώς φαίνεται, θρύλο: ήταν υιός του Απόλλωνα και της Κορωνίδας, κόρης του βασιλιά των Λαπίθων Φλεγύα, η οποία ενώ κυοφορούσε τον Ασκληπιό παντρεύτηκε τον Ίσχυ (υιό του Αρκάδα Ελάτου). Η απιστία έγινε γνωστή στον Απόλλωνα από ένα λευκό κοράκι, που το μεταμόρφωσε σε μαύρο και φόνευσε τον Ίσχυ, ενώ η αδελφή του η ‘Aρτεμις σκότωσε την Κορωνίδα. Ο δε Ερμής κατ’ εντολή του Απόλλωνα έβγαλε τον Ασκληπιό από την κοιλιά της Κορωνίδας και τον παρέδωσε στον Κένταυρο Χείρωνα, αδερφό του Δία, από τον οποίον διδάχθηκε την ιατρική.
Η παράδοση για την καταγωγή του Ασκληπιού από την Επίδαυρο αναφέρει τον γάμο του Μάλου και της Ερατούς, κόρης του Δία, από τον οποίον προέκυψε η Κλεοφήμη, που παντρεύτηκε τον βασιλιά των Λαπιθών Φλεγύα. Από τον γάμο αυτό γεννήθηκε η Κορωνίδα, την οποία ερωτεύτηκε ο Απόλλων και γέννησε τον Ασκληπιό. Η Κορωνίδα άφησε το βρέφος στο όρος Τίτθιο, όπου τρεφόταν από το γάλα μιας κατσίκας. Ο βοσκός Αρεσθάνας όταν διαπίστωσε την έλλειψη της κατσίκας προσπάθησε να σκοτώσει το βρέφος, αλλά αυτό έστειλε αστραπή που τον κατατρόμαξε.
Ο Ασκληπιός έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία και θεράπευε τους τραυματίες με επωδές και φάρμακα. Θεωρείτο χρησμωδός και παντοδύναμος σωτήρας των ανθρώπων, επιπλέον δε ότι είχε την δύναμη να αναστήσει και νεκρούς. Ο Δίας, κατά τον Διόδωρο, επειδή φοβήθηκε μήπως χάσει την δύναμή του με την κατάργηση του θανάτου τον κατακεραύνωσε ως εκπρόσωπο της ιατρικής τέχνης, που διατάραξε τους φυσικούς νόμους και τον τοποθέτησε μεταξύ των αστερισμών με το όνομα Οφιούχος ή κατά άλλους με τους θεούς στον Όλυμπο. Ο Απόλλωνας για να εκδικηθεί τον θάνατο του υιού του σκότωσε τους Κύκλωπες, που προμήθευσαν τον κεραυνό στον Δία, αλλά τιμωρήθηκε από τον Δία να μείνει στη γη μακρυά από τον Όλυμπο και να ασκεί την ιατρική στους ανθρώπους επί πληρωμή.
Οι γνώμες των ερευνητών είναι διχασμένες για τον τρόπο που ο Ασκληπιός έγινε ο κατεξοχήν θεός της ιατρικής και επισκίασε τους άλλους θεούς – ιατρούς, ακόμη και τον ίδιο τον πατέρα του, τον Απόλλωνα. Για άλλους (Wilamowitz – Moellendorff, 1886) ο Ασκληπιός δεν ήταν αρχικά παρά μια χθόνια θεότητα στη Θεσσαλία (ανάλογη με τον Αμφιάραο ή τον Τροφώνιο), που με τον καιρό θεωρήθηκε ως απλός ήρωας, αργότερα όμως, σχεδόν τυχαία, αποκαταστάθηκε στη θεϊκή του ιδιότητα: στους Θεσσαλούς οφείλεται η εισαγωγή του χθόνιου αυτού δαίμονα στην Πελοπόννησο, από όπου αργότερα απλώθηκε παντού. Άλλοι όμως ερευνητές δέχονται ως πιο σωστή τη γνώμη που υποστήριξαν οι Emma και Edelstein (1945) σύμφωνα με την οποία ο Ασκληπιός, ο ἀμύμων ἰητὴρ του Ομήρου, γρήγορα έγινε ο προστάτης των ιατρών, οι οποίοι αποκτούσαν κύρος θεωρούμενοι απόγονοί του. Στην πραγματικότητα ο Ασκληπιός δεν θεράπευε αρρώστους, απλώς προστάτευε τους ιατρούς και εκείνοι θεράπευαν τους αρρώστους, όμως σταδιακά στην ψυχή του λαού ο ήρωας, ο προστάτης των ιατρών, ταυτιζόταν όλο και πιο πολύ με την ιατρική, ώσπου έγινε η κατ’ εξοχήν ιατρική θεότητα. Η θεοποίηση του πρέπει να συντελέσθηκε γύρω στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. και κατά πάσα πιθανότητα στην Επίδαυρο. Από την Επίδαυρο η λατρεία του νέου θεού άρχισε να ξαπλώνεται με αστραπιαία ταχύτητα.
Ο περιηγητής Παυσανίας (2ος αιώνας μ.Χ.) αναφέρει κατά την επισκεψή του στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου ότι είδε έξι αναθηματικές πλάκες. Παρατίθενται δύο παραδείγματα από την Επίδαυρο (Λυπουρλής, 1998):
«Ο Ερμόδικος από τη Λάμψακο ήταν παράλυτος. Ο θεός τον θεράπευσε κατά την ώρα της εγκοίμησης και τον διέταξε να βγει και να φέρει στο ιερό μια πέτρα, την πιο μεγάλη που μπορούσε. Κι εκείνος πήγε και έφερε την πέτρα που ήταν μπροστά στο άβατο»
«Κάποιος είχε πληγή μέσα στην κοιλιά του. Αυτός είδε την ώρα της εγκοίμησης ένα όνειρο. Του φάνηκε ότι ο θεός διέταξε τους υπηρέτες, που τον ακολουθούσαν να τον κρατήσουν για να ανοίξει την κοιλιά του και εκείνος προσπαθούσε να ξεφύγει. Εκείνοι όμως τον έπιασαν και τον έδεσαν πάνω στο τραπέζι και τότε ο Ασκληπιός του έσκισε την κοιλιά, του έκοψε την πληγή και τον έραψε πάλι. Ύστερα από όλα αυτά βγήκε υγιής και το δάπεδο του άβατου γέμισε από αίμα»
Το εξαιρετικό θεραπευτικό έργο του Ασκληπιού αναφέρεται και στα Ορφικά έπη: Ίητηρ πάντων ‘Ασκληπιέ, δέσποτα παιάν, θέλγων άνθρώπων πολυαλγέα πήματα νούσων, ἡπιόδωρε, κραταιέ, μόλοις κατάγων ύγιείαν, και παύων νόσους χαλεπάς…..
Ο Ησίοδος τον αναφέρει ως άνθρωπο με θεϊκή καταγωγή. Ο Σοφοκλής ως τον πραΰνοντα τις νόσους άνθρωπο. Ο Σωκράτης, κατά τον Πλάτωνα, ονομάζει αυτόν μέγαν ιατρόν και διδάσκαλον της ιατρικής. Η λατρεία του άρχισε μάλλον τον 8ο αιώνα π.Χ. από την Θεσσαλία και διαδόθηκε από τους Δωριείς στη υπόλοιπη Ελλάδα. Ο Ασκληπιός ως κατ’ εξοχήν θεός της ιατρικής και της υγείας ή ως θεοποιηθείς ήρωας λατρεύθηκε επί μακρόν σε όλη την Ελλάδα από τον 5ο αιώνα π.X. μέχρι τέλους της πολυθεΐας. Του αποδίδονταν τα προσωνύμια: αμύμων ιητήρ, μάκαρ, άναξ, παιάν, παιήων, παιών, σωτήρ, όρθιος, αγλαόπους, αιγλάηρ, βασιλεύς, αρχαγέτας, φιλόλαος, δημαίνετος, εύκολος, επήκοος, επικούριος, αλεξίπονος, δεσπότης, φιλάνθρωπος, συγγνώμων, κοτυλεύς, ηπιόδωρος, ηπιοφρων, αγλαός, πάνθειος κλεινότατος, κλυτόμητις, παις και υιός Φοίβου, περγαμηνός, πανταλιώτης κ.ά.
Ζώο & ιερό σύμβολο στην λατρεία του Ασκληπιού ήταν ο ελισσόμενος γύρω από βακτηρία όφις, που ήταν και το επικρατέστερο σύμβολό του, γι’ αυτό και διατηρούνταν φίδια στα Ασκληπιεία.
Οι πανάρχαιοι οφιολατρικοί συμβολισμοί είναι στενά συνδεδεμένοι με θρησκευτικά, μυθολογικά, θεραπευτικά, ή μαγικά πρόσωπα και πράγματα. Η οφιολατρεία με τα σύμβολα της απλώνεται σχεδόν από την προϊστορία, περνά διαδοχικά από τον χθόνιο όφι (δαιμονική θεότητα του κάτω κόσμου) ή από τον αρχέγονο όφι της Βίβλου και από τον ιερό όφι, το πασίγνωστο σύμβολο του Ασκληπιού. Η συσχέτιση των φιδιών με θρησκευτικές ή μαγικές διεργασίες είναι γνωστή από τους χρόνους της προϊστορίας. Όλες οι μυθολογίες και οι λαϊκές παραδόσεις μνημονεύουν θεότητες, ήρωες ή τέρατα σε μορφές φιδιών. Η παράδοση και τα αρχαιολογικά ευρήματα oδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Μεσοποταμία διεκδικεί την πατρότητα του ιερού όφι και η Αίγυπτος έρχεται δεύτερη. Ο μύθος μάλλον συμβολίζει τις μεταμορφώσεις των διαφόρων θεοτήτων και τη μετά θάνατο ενσωμάτωση με τους θεούς του κάτω κόσμου. Η μορφή των όφεων σχετίζεται με πρωτόγονες ιατρικές δαιμονικές θεότητες και με θεραπευτικές μυστηριακές τελετές. Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία ο Ασκληπιός είχε θρέψει ο ίδιος το ιερό φίδι του στο Πήλιο και το έπαιρνε μαζί του όπου πήγαινε και έτσι απλώθηκε παντού η φήμη του ιερού όφι στα Ασκληπιεία (Ίσσα, 2010).
Από τότε που ο Ασκληπιός θεοποιήθηκε, η ράβδος (βακτηρία) και ο ιερός όφις του συμβολίζουν το ιατρικό επάγγελμα ακόμη και σήμερα. Η βακτηρία διευρυμένη προς τα κάτω και πιο λεπτή προς τα άνω συμβολίζει την εξουσία και το στήριγμα που χρειάζεται ο νέος Ασκληπιάδης – ιατρός κατά την άσκηση του επαγγέλματός του. Ο όφις υπήρξε αρχαίο σύμβολο της επούλωσης, της ίασης, της μακροζωΐας και της ανανέωσης, όπως περιοδικά αλλάζει το δέρμα του, αλλά και έμβλημα της σωφροσύνης, της αλήθειας και της ευφυίας, που εκφράζουν οι τρεις ημίκυκλοι που σχηματίζει ο όφις του Ασκληπιού γύρω από τη ράβδο του. Αναφέρεται ότι ο μονός όφις ως έμβλημα είναι αρχαιότερος από τον διπλό όφη του Ερμή. Πιθανόν το έμβλημα του Ασκληπιού να εμφανίστηκε αρχικά κατά τους ομηρικούς χρόνους και να πρόκειται για μορφολογική διαφοροποίηση του σκήπτρου του Ερμή (Ίσσα, 2010).
Για αιώνες αυτό το σύμβολο της ιατρικής είχε ξεχαστεί, όμως κατά την περίοδο του Ανθρωπισμού αναβίωσε ο αρχαίος μύθος και το έμβλημα του Ασκληπιού εμφανίστηκε εκ νέου. Από τον 15ο αιώνα εμφανίζονται αρκετές παραλλαγές. Ως έμβλημα της ιατρικής ιδιότητας η Γαλλία υιοθέτησε τον ιερό όφη του Ασκληπιού το 1798. Στην Ελλάδα αφού πρώτα είχε εκπατριστεί και διεθνοποιηθεί, θεσπίστηκε μετά τα πρώτα απελευθερωτικά χρόνια το 1833. Στην Γερμανία το 1868. Ακολούθησε η Αγγλία το 1898 και έπειτα άλλες χώρες.
Το έμβλημα των φαρμακοποιών δείχνει τον ιερό όφι να πίνει ίσως γάλα από την κούπα της Υγείας συμβολίζοντας πιθανόν ένα θεϊκό βιολογικό ελιξήριο. Η ιατρική στην κοσμογονική της πορεία συνδέθηκε στενά με το φαρμακευτικό κύπελο (Ίσσα, 2010).
Εμβλήματα του Ασκληπιού ήταν επίσης διάφορα φαρμακοτεχνικά όργανα, κύλινδροι χειρογράφων, πινακίδες ή βιβλία, δίπτυχα, πυξίδες, φιάλη, σικύα (βεντούζα), σκήπτρον, βακτηρία κλπ.
Υπάρχουν περίπου πενήντα αγάλματα του Ασκληπιού στα διάφορα μουσεία με πιο γνωστά, το άγαλμα του Εθνικού Αραχαιολογικού Μουσείου, της Ρώμης (στο Βατικανό), της Φλωρεντίας (dei Uffici) κλπ.
Σχετικές με τον Ασκληπιό θεότητες υπήρξαν οι ακόλουθες:
– Η σύζυγός του Ασκληπιού Ηπιόνη, που λατρευόταν στην Επίδαυρο και στην Κω. Θεωρείτο θεά της καταπράυνσης των πόνων και επιδιδόταν στη θεραπεία των εσωτερικών νοσημάτων με φάρμακα και στη μαιευτική.
– τα τέκνα του, που ήταν επίσης ιατροί: ο Μαχάων, που θεωρείτο χειρουργός και ο Ποδαλείριος, που θεωρείτο παθολόγος. Οι δύο αυτοί Ασκληπιάδες έμαθαν την ιατρική τέχνη από τον πατέρα τους και την δίδαξαν στους υιούς τους και στους των μαθητές τους.
– Τελεσφόρος ή ́Ακεσις ή Ιανίσκος ή Ευκμερίων, που ήταν προστάτης όσων βρίσκονταν σε ανάρρωση. Απεικονίζονταν ως ωραίος νέος και λατρευόταν κυρίως στη Θράκη.
– Υγεία. Θεότητα που προσωποποιούσε την σωματική, πνευματική και ψυχική ευεξία. Στην Αθήνα, η λατρεία της προηγήθηκε αυτής του Ασκληπιού.
– Ιασώ ή Ακεσώ. Θεά της ίασης.
– Πανάκεια. Κόρη και ακόλουθος του Ασκληπιού.
– Αίγλη. Η νεότερη κόρη του Ασκληπιού.
Ο Ασκληπιός αν και θεός απαιτούσε να πληρώνεται. Από τις εισπράξεις πληρωνόταν οι ιερείς και ανεγείρονταν ναοί.
Ασκληπιεία (σελίδες 31 και 32 του ιδίου συγγράμματος)
Η θεραπευτική ασκείτο στα ιερά και τα ασκληπιεία, που δεν ήταν νοσοκομεία, αλλά τόποι προσκυνήματος των ασθενών, όπου κατέφευγαν για να βρούν εφαρμογή των θεραπευτικών αρχών του Ασκληπιού. Γνωστά ιερά υπήρξαν το Αμφιαράειον στον Ωρωπό, το Τροφώνειο άντρο στη Βοιωτία και το ιερό στην Τιθορέα της Φωκίδας. Ενώ η ομηρική ιατρική εξασκείται από ανθρώπους του λαού, η ιατρική στα Ασκληπιεία εξασκείται αποκλειστικά από τους ιερείς και οι θεραπείες θεωρούντο θαυματουργικές.
Από τα τριακόσια Ασκληπιεία, που υπήρχαν σε όλη την Ελλάδα, τα πιο γνωστά ήταν της Τρίκκης στη Θεσσαλία, που θεωρείται ως το αρχαιότερο ασκληπιείο από όπου ξεκίνησε η λατρεία του Ασκληπιού (Eστί δ’η μεν Tρίκκη, όπου το ιερόν του Aσκληπιού το αρχαιότερον και επιφανέστερον), της Επιδαύρου, από όπου προήλθαν τα σημαντικότερα Ασκληπιεία (Tα γαρ Aσκληπιεία τα επιφανέστατα γεγονότα εξ Eπιδαύρου), της Κω, το οποίο ο Στράβων αποκαλεί σφόδρα ένδοξον και πολλών αναθημάτων μεστόν, της Κυρήνης, της Περγάμου και της Κνίδου.
H σημασία των επιγραφών των ιαμάτων, των αναθηματικών πλακών ή στηλών των Aσκληπιείων είναι πολύ μεγάλη, διότι αποτελούν άριστες μαρτυρίες για το συντελούμενο σε αυτά θεουργικό-θεραπευτικό έργο και επιβεβαιώνουν τις περιγραφές των αρχαίων συγγραφέων, των περιηγητών και των ιστορικών της ιατρικής.
Στην Αθήνα η λατρεία του Ασκληπιού αναφέρεται από το 429 π.Χ., που ιδρύθηκε το πρώτο Ασκληπιείο. Στην Ρώμη ιδρύθηκε Ασκληπιείο στο νησί του Τίβερη το 294 π.Χ., αφού αντιπροσωπεία, που είχε σταλεί στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, μετέφερε από εκεί ιερό όφι. Αυτό το ιερό του Ασκληπιού κτίστηκε προκειμένου να απαλλαχθεί η πόλη από την πανώλη.
Τα Ασκληπιεία κτίζονταν σε όμορφο φυσικό περιβάλλον κατάλληλο για τη θεραπεία, συνήθως κοντά σε θάλασσα. Απαραιτήτως υπήρχε πηγή καθαρού νερού. Η περιοχή κοντά στα Ασκληπιεία δεν επιτρεπόταν να κατοικηθεί προς αποφυγή νοσηρής επιρροής. Σταδιακά γύρω από τα πρωτόγονα ιερά κτίζονταν γυμναστήρια, στάδια, μεγαλοπρεπή θέατρα. Ήταν αρχιτεκτονικά αριστουργήματα και διακοσμούνταν με έργα των μεγαλύτερων καλλιτεχνών.
Το προσωπικό των Ασκληπιείων αποτελούνταν από τον πρώτο ιερέα, που διηύθυνε τον ιερό ναό, εξέταζε ο ίδιος τους ασθενείς και καθόριζε τη θεραπεία, τους ιερομνήμονες που ήταν νοσοκόμοι, υδροθεραπευτές και μαλάκτες, τους ιερείς της τάξης των Νεοκόρων, που έσβηναν τους λύχνους την νύχτα και έδιναν την εντολή στους ασθενείς να κοιμηθούν και να παραμείνουν ήσυχοι ακόμη και αν ακούσουν θόρυβο στο ναό. Τα μυστικά της ιατρικής τέχνης γνώριζαν μόνο οι πρεσβύτεροι και διατηρούσαν με αυστηρότητα το απόρρητον των γνώσεων, που ήταν κληρονομικό δικαίωμα.
Στα Ασκληπιεία κατέφευγαν οι ασθενείς επί πληρωμή καί παρέμεναν αρκετές ημέρες. Προηγείτο προκαταρκτική θεραπευτική αγωγή, αποκαθαρτική, με λουτρά καθαριότητας και αποχή από ορισμένα είδη τροφής. Μετά τη φάση αυτή, επιτρεπόταν στους ασθενείς να εισέλθουν στο ιερό, όπου ακολουθούσε λεπτομερής εξέταση του ασθενούς από τους ιερείς και θρησκευτικές τελετές (θυσίες και καθαρμοί). Η θεραπεία άρχιζε με δίαιτα, που διαρκούσε πολλές ημέρες, γυμναστική, προσευχές, εγκοιμήσεις και διδασκαλίες, που τόνωναν ψυχικά τον ασθενή και τελείωνε με λουτροθεραπεία και μάλαξη. Η εγκοίμηση ήταν η ψυχολογική προετοιμασία του ασθενούς από τους ιερείς. Ο ασθενής κοιμόταν μέσα στο Άβατον του ιερού, στα πόδια του αγάλματος του Ασκληπιού, προκειμένου να ονειρευθεί την ίασή του (είδος αυθυποβολής). Στην πρώιμη φάση των Ασκληπιείων θεωρείται ότι υπήρχε άμεση παρέμβαση του ιερέως, ο οποίος με το προσωπείον του Ασκληπιού εισήρχετο στο Άβατον συνοδευόμενος από ιέρεια και εκτελούσε διάφορα είδη θεραπείας. Σε μετεγενέστερες εποχές, η εγκοίμηση περιοριζόταν σε συμβουλές ή στην υποβολή ή στην ερμηνεία των ονείρων. Μετά τη θεραπεία ήταν έθιμο να αφιερώνουν στον θεό ένα ανάθημα, μια αναπαράσταση σε χρυσό ή άργυρο ή σε μάρμαρο του μέρους που θεραπεύτηκε, ή να ρίχνουν νομίσματα στην ιερή πηγή. Αξίζει να αναφερθεί ότι η εγκοίμηση έχει διατηρηθεί μέχρι τις ημέρες μας, π.χ. στην Τήνο οι προσκυνητές κοιμούνται στην αυλή του ναού την παραμονή της 15ης Αυγούστου «για να πάρουν την ευλογία της Μεγαλόχαρης».
Σε κάθε Ασκληπιείο, ανάλογα με τη νοοτροπία των κατοίκων της χώρας, γινόταν χρήση διαφόρων τρόπων θεραπείας με μεγαλύτερη ή μικρότερη τάση προς τον μυστικισμό ή την εμπειρία. Εάν δεν επιτυγχάνετο ίαση κατέφευγαν στα μαγικά, στις μαντείες και στα κατάλληλα φάρμακα. Η επίγνωση της αδυναμίας του πρωτόγονου ανθρώπου έναντι των στοιχείων της φύσης (αρρώστια, θάνατος κλπ) δημιούργησε την ανάγκη της ικεσίας και της επίκλησης. Οι διάφοροι αρχαίοι λαοί θεωρούσαν την αρρώστια ως επενέργεια υπερφυσικών δυνάμεων και πίστευαν ότι μόνο οι προικισμένοι με υπερφυσικές ή θεϊκές δυνάμεις μπορούσαν να θεραπεύουν αρρώστους. Η ιατρική στα Ασκληπιεία εξασκείτο αποκλειστικά από τους ιερείς και οι θεραπείες θεωρούντο θαυματουργικές. Κατά την προϊπποκρατική περίοδο είχε δημιουργηθεί ένα είδος μαγείας και θαυματοποιίας, η θεουργία ή θεουργική τέχνη, κατά την οποία οι μύστες συνδέονταν με τις θεότητες του αγαθού. Εκτελεστές αυτής της τέχνης ήταν οι ιερείς, οι οποίοι φρόντιζαν για τη θεραπεία των νόσων. Οι θεουργικές επικλήσεις γινόταν σε ένα μίγμα αιγυπτιακής, χαλδαϊκής, ελληνικής και λατινικής γλώσσας. Η θεουργική δημιούργησε τον ιατρικό μυστικισμό, ο οποίος μέσω της αγυρτείας ασκούσε υποβολή στους ασθενείς και μερικές φορές είχε και ιαματικό αποτέλεσμα. Τέτοιου είδους θεουργική υποβολή ασκούνταν και στα Ασκληπιεία, όπου με τις εγκοιμίσεις επιχειρείτο η ίαση.
Σταδιακά τα Ασκληπιεία εξελίχθηκαν σε αληθινά θεραπευτικά κέντρα. Στην πρώτη τους όμως μορφή δεν διαφέρουν από τους ναούς των Αιγυπτίων, έχουν τον ίδιο θεοκρατικό και μυστικιστικό χαρακτήρα. Η μόνη διαφορά ήταν ότι οι ιερείς στα Ασκληπιεία έγραφαν την νόσο και τη θεραπεία σε αναθηματικές πλάκες. Έτσι καθιερώθηκε θεραπευτική τέχνη σχετιζόμενη με τις αναθηματικές πλάκες, που ακολουθούσαν όλοι οι ιερείς του Ασκληπιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι κνίδιες γνώμες (βλ. σ. 36 Σχολή της Κνίδου), που ακολουθούντο από όλους τους ιερείς του Ασκληπιείου της Κνίδου και κατ’ αναλογία βρίσκουμε αργότερα ανάλογα δόγματα από το Ασκληπιείο της Κω.
Η ιερατική ιατρική είχε μεγάλη διάδοση πριν από την προϊπποκρατική περίοδο και εξακολουθούσε να ασκείται και στους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες. Τα Ασκληπιεία περιήλθαν σε αφάνεια τον 5ο μ.Χ. αιώνα με την επικράτηση του Χριστιανισμού, οπότε οι ασθενείς κατέφευγαν στους ναούς και τα μοναστήρια.
Προσπάθειες να ετυμολογηθεί το όνομα του Ασκληπιού υπήρξαν πολλές (Μαρκέτος, 1997, 2008). Πιθανόν η σύνθετη ονομασία Aσκ(λ)ηπιός να προέκυψε από τις δύο λέξεις ασκείν και ήπιος («ασκείν ηπίως τους νοσούντας»). Tο γράμμα (λ) σύμφωνα με αυτή την εκδοχή αποτελεί πλεονασμό ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο συνθετικό του ονόματος. Όμως το όνομά του αναγράφεται και με ποικίλους άλλους τύπους, όπως Αἰσκλαπιός (‘Αργος), Αἰσχλαβιός (σε επιγραφή με κορινθιακή γραφή), Ἀσχλαπιός (Βοιωτία), Αἰγλαπιός και Ἀγλαπιός (Λακωνία), Ἀσκαλαπιός (Θεσσαλία), Ἀσκαλπιός (Γόρτυνα). Για τη διαμόρφωση αυτών των τύπων σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι ιδιαίτεροι φωνητικοί νόμοι, που ίσχυαν στους επιμέρους τόπους.
Όμως προκύπτουν και άλλες ετυμολογικές ερμηνείες, όπως από τις ακόλουθες λέξεις:
ασκελής (που σημαίνει σκληρός) και ήπιος, επειδή ο Aσκληπιός μπορούσε να καταπραΰνει τους σκληρούς πόνους και να καθιστά ήπια τα βαριά νοσήματα,
ασπάλαξ ή σκάλωψ (=τυφλοπόντικας), επομένως ο Ασκληπιός πρέπει να ήταν ένας θεός -τυφλοπόντικας, ένας χθόνιος θεός. Τα σημαντικότερα από τα επιχειρήματα με τα οποία υποστηρίχθηκε η άποψη αυτή ήταν: α) ο τυφλοπόντικας κατείχε μια πολύ σημαντική θέση στη λαϊκή θεραπευτική β) ένα από τα βασικά κτίρια του Ασκληπιείου της Επιδαύρου, η Θόλος, θυμίζει με τον τρόπο της κατασκευής της τη φωλιά του τυφλοπόντικα: γύρω από έναν κεντρικό χώρο ένα πλήθος από στοές που επικοινωνούν μεταξύ τους. Τα επιχειρήματα αυτά αν και φαίνονται εκ πρώτης όψεως πειστικά, τελικά δεν ικανοποιούν τους ειδικούς μελετητές, κυρίως γιατί η ετυμολογία αυτή δεν μπορεί να αποδειχθεί με γραπτές μαρτυρίες
αίγλη, που σημαίνει λάμψη φωτός και συνδέεται με το πρώτο συνθετικό του ονόματός του (Aγλάωρ ή Aγλήεις)
Aσκελοποιός, λέξη με την οποία χαρακτηρίζεται όποιος εμποδίζει τους ανθρώπους να αρρωσταίνουν από το όνομα του άρρωστου τύρρανου της Eπιδαύρου Aσκλή, που θεραπεύθηκε από τον έως τότε ονομαζόμενο Ήπιο θεό.
Δεδομένου ότι η Ελληνική μυθολογία είναι στη βάση της ορθολογιστική, οι αλληγορικές διηγήσεις, που σχετίζονται με την γέννηση και τον θάνατο του Ασκληπιού, υποδηλώνουν ότι η θεραπευτική, αν και θεία τέχνη, δεν είναι αλάθητη και υπόκειται στους νόμους της φύσης. H ταχύτατη εξάπλωση της λατρείας του Ασκληπιού στην ύστερη αρχαιότητα, που ανακηρύχθηκε ως σωτήρας της οικουμένης οφείλεται στο γεγονός ότι σε αντίθεση με τους Ολύμπιους θεούς είχε την δύναμη να θεραπεύει και να παρατείνει τη ζωή των ανθρώπων.
https://chilonas.com/2018/11/19/https-wp-me-p1op6y-ce8/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου