~ * Το τέλος του ηρωισµού....* ~

Οι πύραυλοι τελειοποιούνται...... Καταβροχθίζουν τις αποστάσεις, γίνονται

διηπειρωτικοί, διαπλανητικοί....... Πύραυλοι του πολέµου και της ειρήνης..... Κάποτε ο

άνθρωπος θα µπορέσει να σφηνώσει ένα πύραυλο κατάστηθα στο µεγάλο σύµπαν, 

ανάµεσα σε φαντασµαγορικούς αστερισµούς, που µαρµαίρουν στη παγερή µοναξιά

του χάους..... Θα είναι τούτο το λαµπρότερο τρόπαιο της θείας παραφροσύνης του

πνεύµατος...... Για την ώρα, στρέφει περισσότερο την προσοχή του προς τους

πυραύλους µετην ατοµική γόµωση, δαίµονες του ολέθρου, ικανούς ν’ αφανίσουν

µέσα σ΄ ένα πολλοστηµόριο χρόνου, πολιτείες, χώρες, λαούς, να σβήσουν από το

πρόσωπο της γης καιτην παρουσία καιτη µνήµη του ανθρώπου..... 

Ο πόλεµος, βέβαια, ήταν πάντοτε µια βρωµιά και µια φρίκη, ο άνθρωπος να

σκοτώνει τον άνθρωπο.... Μα επιτέλους!...... Είχε και κάποια ευγένεια και κάποια

οµορφιά!...... Μπορούσε να δηµιουργεί τις επικές χειρονοµίες, να εµπνέει τον ποιητή

και τον πλάστη...... ήταν ένας αγώνας αρσενικός, όπου η παλικαριά έπαιζε τον κύριο

λόγο......... Οι αντίπαλοι προσπαθούσαν σε µια υπερένταση των ικανοτήτων τους να

κερδίσουν τη νίκη µε τρόπους, που είχαν καθαγιασθεί από την παράδοση των

αιώνων, την παράδοση που θαυµάζει τη µυϊκή δύναµη, την αλαφράδα του ποδιού, 

του χεριού, τη σβελτάδα....... Οι άνθρωποι του Οµήρου µάχονται µετα σπαθιά και τα

λόγια....... Είναι φυσικοί, απροσποίητοι, καυχησιάρηδες, άτροµοι, ριψοκίνδυνοι....... 

Προβάλλονται στο φως του µύθου γεµάτοι ψυχική ευγένεια, εντιµότητα και

καλοσύνη...... Σέβονται τον νεκρό αντίπαλο, αισθάνονται τον πόνο του νικηµένου, 

αλλά υποτάσσονται στη σκληρή ανάγκη του πολέµου....... Όλη η πανουργία τους

εξαντλείται σ’ ένα ξύλινο άλογο..... Ο αγέρωχος και ακατανίκητος πολεµιστής γίνεται

η δόξα του τόπου του, ο αθάνατος µύθος. ....Γίνεται παραµύθι και τραγούδι...... 

Φτερώνει τις καρδιές, ταξιδεύει µέσα στα όνειρα των κοριτσιών, βαυκαλίζει τους

πόθους των νέων...... Στους δύσκολους καιρούς της σκλαβιάς, όταν ένας λαός

υποµένει δεινό ζυγό, µεταµορφώνεται σε νανούρισµα, σε προσευχή, σε

διδασκαλία....... 

Ο πόλεµος άρχισε να χάνει ένα µέρος απ’ την οµορφιά του από τότε που ο

άνθρωπος µπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγχέµαχα µε τα εκηβόλα όπλα ........Κι

άρχισε να µεταµορφώνεται σε ολόσωµη φρίκη από τότε που εστοχάστηκε να

συντρίψει το ηθικό του αντιπάλου του, χτυπώντας τον άµαχο πληθυσµό...... Αυτό ήταν

ήδη µια ατιµία...... Οι ατιµίες ολοένα και πολλαπλασιάζονται στους καιρούς µας...... Οι

ακήρυκτοι πόλεµοι, οι πόλεµοι της ενέδρας, οι αιφνιδιασµοί, σε εποχές

φαινοµενικής, έστω, ειρήνης, είναι έξω από τους κανόνες του αιµατηρού

παιχνιδιού που είναι ο πόλεµος...... Ήδη κατά την πρώτη παγκόσµια σύρραξη οι

πολεµιστές που αδρανούσαν µέσα στα χαρακώµατα της Ανατολικής Γαλλίας, µέσα

στη λάσπη, αυτοί οι τυφλοπόντικοι, οι τρωγλοδύτες, νοσταλγούσαν ένα θάνατο, 

που θα έχει κάποια ευγενικότερη όψη και θρηνούσαν την απώλεια του

προσωπικού ηρωισµού...... Το άτοµο το έχει αντικαταστήσει η µάζα, αυτός ο φοβερός

πολτός..... Ύστερα ήλθαν οι αεροµαχίες....... Οι αεροµαχίες διατηρούσαν ακόµη κάτι απ’ 

την οµορφιά την τραγική, την φρικιαστική των παλιών αγώνων...... Έµοιαζαν µε

ιπποµαχίες, µόνο που οι αντίπαλοι ίππευαν Πηγάσους...... Οι βοµβαρδισµοί αµάχων

πληθυσµών µεταµόρφωσαν τους µονοµάχους των αιθέρων σε κοινούς

δολοφόνους....... Τώρα έρχονται οι πύραυλοι: ένας τεχνικός, κρυµµένος κάπου αθέατος, ήσυχος, ψύχραιµος, δεν έχει παρά να πατήσει ένα κουµπί και να

αφανίσει λαούς...... Η φυσική ρώµη, η γενναιότητα, που θα µπορούσε, κατά την

περίσταση, να γίνεται και γενναιοφροσύνη, δεν παίζει πια κανένα ρόλο..... Η επική

χειρονοµία έχει πεθάνει...... Νοµίζω πως δεν θα υπάρξει ποιητής αποφασισµένος να

τραγουδήσει τον εφευρέτη της βόµβας του κοβαλτίου. .....Και, χωρίς αµφιβολία, δεν

θα υπάρξει ποιητής ικανός να εγκωµιάσει εκείνους που θα εξαπολύσουν τους

πυραύλους και για τον απλούστατο λόγο ότι δεν θα επιζήσει κανείς....... Έτσι είµαστε

αναγκασµένοι να οµολογήσουµε πως οι άγριοι του παρθένου δάσους, οι

απολίτιστοι, πολεµούν τιµιότερα από τους πολιτισµένους. Κι επιτέλους εκείνοι, το

ξέρεις, είναι απολίτιστοι και, όταν εισχωρείς στην περιοχή τους, παίρνεις κάθε

δυνατή προφύλαξη....... Εδώ ολωσδιόλου αντίθετα, ένας περιποιηµένος κύριος, 

φρεσκοξυρισµένος, µε καλογυαλισµένα παπούτσια, µε άµεµπτη χωρίστρα, που έχει

σπουδάσει φιλοσοφία, που ξέρει φυσική και χηµεία, που παίζει στα δάχτυλα την

επιστήµη της αρµονίας των κόσµων, τα µαθηµατικά, που εκστασιάζεται µπροστά

σε µια συµφωνία του Μπετόβεν, τόσο λεπταίσθητος είναι, απλώνει το χέρι και

σπρώχνει ένα κουµπί......... Αυτό είναι όλο. Και δεν υπάρχει καµία ανησυχία, κανένα

πρόβληµα µέσα του. .......Είναι ένας νους αποστειρωµένος από κάθε συναισθηµατική

προϋπόθεση....... 

Ο πολιτισµένος, ο αποφασισµένος να κάµει το κακό δεν δυσωπείται µε τίποτε...... 

Τα παραµύθια µιλούν συχνά µε θαυµασµό για τους αρχαίους εκείνους πολεµιστές

της Αραβικής ερήµου...... Ένας χαλίφης, που έχει σκοτώσει, απάνω στ’ άλογο, µε το

δαµασκηνό σπαθί του, στρατιές, µπορούσε και να συγκινηθεί από το χαµόγελο

ενός παιδιού, από το θρήνο µιας µάνας, να χαρίσει τη ζωή σ’ ένα έξυπνο

άνθρωπο, γιατί του είπε ένα νόστιµο αστείο...... Είχε τις αδυναµίες του και τις

ευαισθησίες του ο αιµατοπότης χαλίφης...... Ο πολιτισµένος δεν ξέρει τίποτε από

τούτα....... Είναι το συνειδητό έγκληµα, η οργανωµένη κακοήθεια...... Κι αυτό νοµίζω

είναι το απογοητευτικότερο...... Ζούµε σε µια εποχή µίσους και αγωνίας. .....Η Ιστορία

µνηµονεύει πολλές τέτοιες εποχές...... Αλλά εκείνες δεν είχαν υποτάξει την επιστήµη. .....

Οι περισσότερές τους µάλιστα ήταν κι ολωσδιόλου αγράµµατες. ∆ηλαδή: 

E ν τ ι µ ό τ ε ρ ε ς ....... 

(Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, «Το τέλος του ηρωισµού», Ο σύγχρονος άνθρωπος. ∆οκίµια, εκδ. Οι

Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1992, σσ. 301-306