Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΙΠΠΑΡΧΟΥ
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ των Ελλήνων αστρονόμων να φτάσουν σε μια ακριβή αντιστοιχία μεταξύ πολλαπλασίων του ηλιακού έτους και πολλαπλασίων του σεληνιακού συνοδικού μήνα προτάθηκε από τον μεγάλο Έλληνα αστρονόμο Ίππαρχο (150 π.Χ.).
Όπως μας πληροφορεί ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (2ος μ.Χ. αιώνας), ο Ίππαρχος στο σύγγραμμά του «Περί ενιαυσίου χρόνου και περί εμβολίμων μηνών και ημερών», που δυστυχώς δεν διασώθηκε, πρότεινε έναν νέο χρονικό κύκλο 304 ετών. Αυτός ήταν στην ουσία τετραπλάσιος του κύκλου του Καλλίππου [16πλάσιος του Μέτωνος], εφ’ όσον 304=476 έτη, μειωμένος όμως κατά μία ημέρα, αφού περιείχε (27.759Χ4)-1 = 111.035 ημέρες.
Ο κύκλος του Ιππάρχου των 304 ετών περιλάμβανε 4Χ960 = 3.760 συνοδικούς σεληνιακούς μήνες. Οι 1.995, αντί 1.996, από αυτούς ήταν πλήρεις μήνες των 30 ημερών και οι υπόλοιποι 1.765, αντί 1.764, κοίλοι μήνες των 29 ημερών. Συνεπώς, ο χρονικός κύκλος του Ιππάρχου περιείχε: 111.035 ημέρες αντί 111.036. Δηλαδή, η κατανομή των πλήρων και κοίλων μηνών ήταν διαφορετική από αυτήν του κύκλου του Καλλίππου και έτσι η διάρκεια της τετραπλής καλλιππικής περιόδου (κύκλος του Ιππάρχου) περιοριζόταν κατά μία ημέρα.
Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο συνοδικός σεληνιακός μήνας είχε διάρκεια: 111.035:3.760 = 29,530585 ημέρες, δηλαδή όση σχεδόν η σημερινή παραδεκτή τιμή του.
Οι 3.760 συνοδικοί σεληνιακοί μήνες στην πρόταση του Ιππάρχου είχαν διάρκεια,
με τη σημερινή τιμή του συνοδικού σεληνιακού μήνα, ίση με 3.760χ29,530588 =111.035,01 ημέρες.
Δηλαδή, με τον κύκλο του Ιππάρχου η αντιστοιχία μεταξύ των πολλαπλασίων του ηλιακού έτους και των αντίστοιχων πολλαπλασίων του σεληνιακού συνοδικού μήνα ήταν σχεδόν τέλεια.
Η διάρκεια του πολιτικού έτους κατά τον Ίππαρχο ήταν ίση με 111.035:304 = 365,24671 ημέρες.
Συνεπώς, ο Ίππαρχος υπολόγισε τη διάρκεια του έτους ίση με 365 ημέρες και ένα τέταρτο της ημέρας, ελαττωμένη κατά το ένα τριακοσιοστό τέταρτό της (365+1/4-1/304), δηλαδή 365,24671 ημέρες ή 365 ημέρες 5 ώρες 55 πρώτα λεπτά και 15,744 δευτερόλεπτα.
Η διάρκεια, λοιπόν, του έτους που πρότεινε ο Ίππαρχος μπορεί να μην είχε τη σημερινή ακρίβεια, αλλά το σφάλμα με βάση τους υπολογισμούς του περιοριζόταν μόνο σε 365,24671-365,242 19879 = 0,00451121 ημέρες ή 6,496 πρώτα λεπτά ετησίως.
Αυτό σήμαινε ότι το σφάλμα του πολιτικού έτους του Ιππάρχου ήταν μόνο μία ημέρα κάθε 222 έτη περίπου.
Το περίεργο, βέβαια, είναι το πώς οι Έλληνες αστρονόμοι της περιόδου εκείνης μπορούσαν να αντιλαμβάνονται και να μετρούν σφάλματα χρόνου στη μέτρησή του τόσο μικρά, όσο το σφάλμα του κύκλου του Μέτωνα και να προτείνουν βελτιωμένους χρονικούς κύκλους.
Αν και δεν γνωρίζουμε την απάντηση, θέλουμε να δηλώσουμε τον θαυμασμό μας για την τελειότητα της αστρονομικής, μαθηματικής σκέψης και παρατήρησης των αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων, που τους έδινε τη δυνατότητα να οδηγούνται σε συμπεράσματα τέτοιας ακρίβειας.
Η διάρκεια του έτους που πρότεινε ο Ίππαρχος ήταν η καλύτερη μέχρι τότε προσέγγιση ως προς τη διάρκεια του τροπικού έτους.
Όπως θα δούμε στο Ιουλιανό ημερολόγιο, στον Β’* τόμο της μελέτης μας, ο Αλεξανδρινός αστρονόμος Σωσιγένης, αν και γνώριζε την ακριβέστερη τιμή του πολιτικού έτους του Ιππάρχου, εν τούτοις πρότεινε τη διάρκεια του τροπικού έτους ίση με 365,25 ημέρες. Η επιλογή του αυτή έγινε πιθανώς γιατί σκέφτηκε ότι ο υπολογισμός του Ιππάρχου ήταν δύσκολος για την ημερολογιακή μεταρρύθμιση. Αντίθετα, η στρογγυλοποιημένη τιμή των 365,25 ημερών τον εξυπηρετούσε, αφού ανά τετραετία οι επιπλέον 0,25 ημέρες αθροίζονταν σε μία ακέραια ημέρα.
Μ’ αυτόν τον τρόπο, σκέφτηκε ότι η ημερολογιακή αλλαγή θα ήταν εύκολα κατανοητή τόσο από το ιερατείο, όσο και από τον αμαθή λαό.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
ΚΑΤΑ ΕΝΑΝ ΠΕΡΙΕΡΓΟ ΤΡΟΠΟ, αν και οι Έλληνες αστρονόμοι γνώριζαν επακριβώς τη διάρκεια του ηλιακού τροπικού έτους, αν και είχαν βρει σχεδόν τέλειες μεθόδους ελαχιστοποίησης των ημερολογιακών σφαλμάτων, μέσω του οκταετούς κύκλου του Κλεοστράτους, του 19ετούς κύκλου του Μέτωνος, της διόρθωσης του Καλλίππου και του Ιππάρχου, παρ’ όλα αυτά έδειχναν μια περίεργη φιλοσοφική αδιαφορία για τη σύνταξη επακριβών ημερολογιακών κανόνων.
Ποτέ δεν στράφηκαν απευθείας στη σύνταξη ηλιακών ημερολογίων· αντίθετα δημιούργησαν ένα πολύπλοκο μαθηματικό νοητικό παιχνίδι προσπαθώντας να επιτύχουν το σχεδόν αδύνατο αστρονομικά. Δηλαδή να εναρμονίσουν τη διάρκεια του ηλιακού τροπικού έτους με έναν αριθμό πολλαπλασίων του συνοδικού σεληνιακού μήνα.
Το γεγονός αυτό ίσως οφείλεται στο ότι στην περιοχή της Αττικής, και γενικότερα της Ελλάδας, οι τότε συνθήκες ήταν τέτοιες, που να επικρατεί μια συνεχής κλιματολογική άνοιξη έτσι ώστε να μη δημιουργείται ιδιαίτερο πρόβλημα από την ολίσθηση των κλιματολογικών εποχών του έτους, σε σχέση με τη ροή των ημερολογιακών μηνών. Αυτή εν τέλει διορθωνόταν από τους εμβόλιμους μήνες, που έμπαιναν σε ορισμένα διαστήματα στο έτος εναρμονίζοντάς το με το τροπικό-ηλιακό έτος των κλιματολογικών εποχών.
Στράτος Θεοδοσίου - Μάνος Δανέζης
*Πηγή: Το πλέον ολοκληρωμένο στο είδος του έργο, Η Οδύσσεια των Ημερολογίων, *τόμος Α’ –αναζητώντας τις ρίζες, εκδόσεις ΔΙΑΥΛΟΣ, εκδοθέν υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σημείωση: Ζητώ προκαταβολικά συγνώμη (πρώτα από τους συγγραφείς και μετά από εσάς) για τυχών λάθη κατά την μετεγγραφή του κειμένου.
http://www.e-istoria.com/2.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου