~ *Γεωμυθολογία * ~

Γεωμυθολογία είναι ο κλάδος των γεωεπιστημών που στοχεύει να ανακαλύψει τη σχέση μεταξύ των μύθων που έπλασαν οι αρχαίοι κάτοικοι κάθε τόπου και του γεωπεριβάλλοντος στο οποίο έζησαν και κατοίκησαν και στο οποίο ίδρυσαν τις πόλεις τους και ανέπτυξαν τον πολιτισμό τους.

Η μακροχρόνη ιστορία του ανθρώπου, του Homo sapiens, διαιρείται σε δύο μεγάλες περιόδους: Την ιστορική περίοδο που αρχίζει με την εφεύρεση της Γραφής και την Προϊστορική πριν από την ανακάλυψη της Γραφής.

Για τους σκοπούς της Γεωμυθολογίας, η προϊστορική περίοδος πρέπει να διαιρεθεί περαιτέρω σε δύο υποπεριόδους, συγκεκριμένα, όταν ο Homo sapiens βρίσκεται στο στάδιο της τροφοσυλλογής (κυνήγι-και συλλογή καρπών) και μια μεταγενέστερη, όταν ο Homo sapiens, μετά από την ανακάλυψη της γεωργίας και κυρίως μετά από την καλλιέργεια του σίτου, μετετρέπεται σε τροφοπαραγωγό.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η μυθολογική περίοδος είναι η προϊστορική περίοδος που αναφέρεται στις πράξεις των Θεών, των θεοτήτων, και των ηρώων. Αυτές οι πράξεις δεν μπορούσαν να είχαν καταγραφεί με γραπτό λόγο αλλά είχαν παραμείνει στη μνήμη των ανθρώπων, μέσω της προφορικής παράδοσης δηλαδή του προφορικού λόγου (μύθος). Οι μύθοι αυτοί καταγράφηκαν αργότερα από διάφορους συγγραφείς.. Τέτοια χαρακτηριστικά κείμενα είναι το “έπος Gilgamesh,” που αναφέρεται στους ανθρώπους της προϊστορικής Μεσοποταμίας, και η “Θεογονία,” του Ησίοδου που αντιπροσωπεύει τη μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων.

ΤΟ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΛΛΑΖΕΙ.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι το σύγχρονο γεωπεριβάλλον ενός τόπου, (ιδιαίτερα στις παράκτιες περιοχές), παραμένει σχεδόν αμετάβλητο, Αλλά το τοπίο που βλέπουν γύρω τους οι σύγχρονοι άνθρωποι, δεν είναι το ίδιο με αυτό που έβλεπαν οι προϊστορικοί κάτοικοι του ίδιου χώρου.

Το γεωπεριβάλλον δεν παραμένει το ίδιο, αλλά συνεχώς αλλάζει. Στην πραγματικότητα, το περιβάλλον που μπορούμε να δούμε γύρω από μας δημιουργήθηκε πριν περίπου 5.000 έως 6.000 έτη (πριν από το παρόν). Αυτή η περίοδος είναι γνωστή ως «κλιματολογικό βέλτιστο» του Ολοκαίνου»

Πριν από εκείνη την περίοδο, όλα ήταν διαφορετικά, ειδικά στα υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη όπου οι Παλαιογεωγραφικές συνθήκες ήταν τελείως διαφορετικές και οι χερσαίες και οι παράκτιες περιοχές. Σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη, οι παλαιο-γεωγραφικές αλλαγές ήταν πολύ σημαντικές, κυρίως στις παράκτιες περιοχές, ενώ στις ηπειρωτικές και ενδοηπειρωτικές περιοχές, οι αλλαγές είναι μικρότερης σπουδαιότητας.

Υπάρχουν παραδείγματα από διαφορετικά μέρη της γης όπου η γεωμορφολογία αλλάζει τόσο δραστικά που η παρούσα εικόνα είναι τελείως διαφορετική από τη προϊστορική.

Παραδείγματος χάριν:

Ø Ο Περσικός Κόλπος δεν υπήρχε μέχρι το 12.000 πριν από σήμερα

Ø Η περιοχή της Σαχάρας έγινε έρημος αμέσως μετά από την 5η χιλιετία. Πριν από αυτήν την περίοδο, το κλίμα στη Σαχάρα ήταν ευνοϊκότερο για τους προϊστορικούς κατοίκους της. Στη περιοχή της σημερινής ερήμου, υπήρχε μεγάλος αριθμός υγροτόπων και λιμνών την περίοδο μεταξύ 4.500 και 8.500.έτη (πριν από σήμερα)

Θεοί

Οι προϊστορικοί άνθρωποι δημιούργησαν Θεούς που ήταν άμεσα συνδεδεμένοι με το γεωπεριβάλλον τους. Στη Σκανδιναβική μυθολογία, παραδείγματος χάριν, ο πάγος συσχετίζεται συχνά με το μύθο, ενώ ο πάγος είναι ανύπαρκτος στις μυθολογίες των λαών της τροπικής Αφρικής. Εντούτοις, υπήρχαν Θεοί κοινοί σχεδόν σε όλες τις αρχαίες μυθολογίες όπως, ο ήλιος και το φεγγάρι. Στις περισσότερες αρχαίες θρησκείες, ο ήλιος ανήκει στις πρώτες γενεές των Θεών στην ελληνική μυθολογία, ο ήλιος ανήκει στην τέταρτη γενιά των Θεών.

Το κλίμα αλλάζει…..

Οι κύριοι φυσικοί και γεωλογικοί παράγοντες που σχετίζονται με τις αρχαίες μυθολογίες είναι γεωδυναμικά φαινόμενα, όπως τα ηφαίστεια και οι σεισμοί.

Ένας άλλος παράγοντας είναι το κλίμα, κυρίως η κλιματολογική διακύμανση κατά τη διάρκεια των τελευταίων 18.000 ετών. Οι επιδράσεις των κλιματολογικών αλλαγών είναι ποικίλες, αλλά αυτές που διαδραμάτισαν έναν σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική ανάπτυξη του Homo sapiens είναι:

• Η αλλαγή της έκτασης του εδάφους που καλύπτονταν από τους παγετώνες

• Οι αλλαγές της στάθμης της θάλασσας

• Οι μετατοπίσεις των ακτών

Και οι τρεις συνέπειες συνδέονται με το γεγονός ότι το νερό, στις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στον πλανήτη μας, παρουσιάζεται με τρεις διαφορετικές μορφές (φάσεις):

ως αέριο (σύννεφα, ατμός, H2,O[g])

σαν στερεό (πάγος, χιόνι, H20[s])

ως υγρό (επιφανειακό ή υπόγειο νερό, H20[l])

Οι συνολικές ποσότητες του νερού που είναι δεσμευμένο σε κάθε φάση υγρό , στερεό ή σε αέρια μορφή είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία του αέρα της γήινης ατμόσφαιρας, κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης εποχής.

Αφ’ ετέρου, γίνεται αποδεκτό ότι οι συνολικές ποσότητες ύδατος στον πλανήτη μας είναι σταθερές, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια του Καινοζωικού αιώνα (τα τελευταία 65 εκατομμύρια χρόνια.). Αυτό σημαίνει ότι υπό διάφορες κλιματολογικές συνθήκες, ενώ οι ποσότητες των μερικών φάσεων του νερού μπορούν να ποικίλουν, το άθροισμα αυτών των τριών φάσεων παραμένει σταθερό, δηλαδή η συνολική ποσότητα του νερού μένει η ίδια

H2O(s) + Hp(g) + H2O( 1) - σταθερά, ενώ η σχέση H2O(s) / H2O(g) / H2O(1) - μεταβλητή

Γνωρίζουμε ότι οι αλλαγές κλίματος είναι περιοδικές, και συνδέονται πρώτιστα με αστρονομικές αιτίες. Σύμφωνα με τη θεωρία Milankovitch, το γήινο κλίμα εξαρτάται από την ηλιακή ακτινοβολία που προσλαμβάνεται από τον πλανήτη μας, Έτσι, τελικά, η ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας που φθάνει στη γη εξαρτάται από τη μετάπτωση του γήινου άξονα, της κλόνισης του (αλλαγή στην κλίση του άξονα), και της εκκεντρότητας. Επειδή αυτές οι παράμετροι δεν είναι σταθερές αλλά παρουσιάζουν μια περιοδικότητα, οι αλλαγές κλίματος παρουσιάζουν επίσης μια παρόμοια περιοδικότητα, η οποία είναι το συνδυασμένο αποτέλεσμα τους .

Αυτές οι γεωπεριβαλλοντικές αλλαγές ήταν τόσο σημαντικές που έχουν σφυρηλατήσει τη θρησκευτική συνείδηση των προϊστορικών ανθρώπων κατά τη διάρκεια του κρισιμότερου χρόνου της εξέλιξής τους, την περίοδο μετάβασής τους από το στάδιο τροφοσυλλογής στο στάδιο τροφοπαραγωγής.

Η σχέση μεταξύ των μύθων που έπλασαν οι αρχαίοι λαοί και το γεωπεριβάλλον τους είναι σε μερικές περιπτώσεις άμεση και σε άλλες έμμεση

Άμεση σχέση μεταξύ των Θεών και του Γεωπεριβάλλοντος:

Η σχέση είναι άμεση όταν προσδιορίζονται ένας Θεός, ένας ημίθεος , ή ένας ήρωας με ένα γεωλογικό φαινόμενο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας περίπτωσης είναι ο Θεός Ήφαιστος της ελληνικής μυθολογίας ή του Vulcan της ρωμαϊκής μυθολογίας, οι οποίοι είναι οι Θεοί των ηφαιστείων και της ηφαιστειακής δραστηριότητας γενικά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα σχετικά γεωλογικά φαινόμενα σχετικά με την άνοδο του μάγματος προς την επιφάνεια της γης έχουν ονομαστεί επίσης από αυτούς τους Θεούς. (ηφαιστειότητα-βουλκανισμός)

Η αρμόδια θεότητα για τους σεισμούς στην ελληνική μυθολογία ήταν αρχικά ένας γίγαντας, ο Εγκέλαδος , ο οποίος αργότερα αντικαταστάθηκε από τον Ποσειδώνα ο οποίος ήταν συγχρόνως ο Θεός των υδάτων. Αυτή η αντικατάσταση πραγματοποιήθηκε σε μεταγενέστερες εποχές.

Η Γιγαντομαχία, όταν η γενιά των γιγάντων νικήθηκε από την γενιά του Δία.

Έμμεση σχέση μεταξύ των Θεών και του Γεωπεριβάλλοντος:

Απόψεις ότι «Οι μύθοι δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα αλλά είναι εφευρέσεις του μυαλού των ανθρώπινων όντων που έζησαν κατά τη διάρκεια αυτής της απόμακρης εποχής». συνδέονται πιθανώς με το γεγονός ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα τις μεγάλες αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στο γεωπεριβάλλον μεταξύ του 18.000 και 6.000 έτη πριν από σήμερα, ειδικά στις περιοχές των ακτογραμμών και στις περιοχές που καλύπτονταν από παγετώνες.

Κατά τη διάρκεια της νεώτερης Παλαιολιθικής, της μεσολιθικής, και της νεολιθικής περιόδου, η γεωμορφολογία των ακτών ολόκληρου του πλανήτη άλλαξε τόσο πολύ που είναι αδύνατο τώρα να αναγνωριστεί η αρχική παράκτια γεωμορφολογία. Τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα είναι το Αιγαίο Πέλαγος, ο Περσικός Κόλπος, η Αυστραλία, και οι ακτές της Πολυνησίας

Στο Αιγαίο Πέλαγος πριν 18.000 έτη, παραδείγματος χάριν, ο αριθμός και το σχήμα των νησιών ήταν εξ ολοκλήρου διαφορετικό, ενώ ο σημερινός Περσικός Κόλπος δεν είχε ακόμη σχηματιστεί και ο Ινδικός Ωκεανός έφτανε μέχρι τα στενά Hourmouz. Αυτά εμφανίστηκαν επειδή η στάθμη θάλασσας ήταν χαμηλότερη της σημερινής στάθμης τουλάχιστον 125 μ κατά τη διάρκεια της παγετώδους περιόδου, κυρίως λόγω των κλιματο- ευστατικών κινήσεων

Μετά από μια βαθμιαία άνοδο στη θερμοκρασία και την έναρξη της τήξης των παγετώνων, το νερό έφθασε από τους παγετώνες στους ωκεανούς και προκάλεσε τη βαθμιαία άνοδο της θάλασσας. Οι παράκτιες περιοχές πλημμύρισαν. Αυτό το φυσικό-γεωλογικό καθεστώς, το οποίο ξεκίνησε πριν περίπου 18.000 χρόνια, συνεχίστηκε μέχρι πριν 6.000 χρόνια.. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι των παράκτιων περιοχών του πλανήτη παρατήρησαν ότι το έδαφος στο οποίο αυτοί ζούσαν το κάλυπτε η θάλασσα, είτε με γρήγορους είτε με πιο αργούς ρυθμούς, συνεχώς για 12.000 έτη. Κατά τη διάρκεια του ίδιου χρονικού διαστήματος, οι σεισμοί, η ηφαιστειακή δραστηριότητα, τα tsunamis, και άλλα φυσικά φαινόμενα προκαλούσαν τοπικές καταστροφές

Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι, κατά τη διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου, ο Homo sapiens έφερε μια μεγάλη πολιτιστική, οικονομική, και κοινωνική επανάσταση με την εφεύρεση της γεωργίας. Η κλιματολογική αλλαγή συνέβη πριν 18.000 χρόνια όταν ο Homo sapiens ήταν και κυνηγός και τροφοσυλλέκτης και τελείωσε όταν έγινε όχι μόνο αγρότης αλλά και ανέπτυξε τη ναυσιπλοΐα, το εμπόριο, την κεραμική, και τη μεταλλουργία.

Για να είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε την κοινωνικό-ψυχολογική αντίδραση των ανθρώπων της εποχής από την επίδραση των πλημμυρών, πρέπει να φανταστούμε πώς η κοινωνία μας θα αντιδρούσε εάν οι κάτοικοι του Μανχάταν, της Σαγκάης, της Μπανγκόκ, ή του Πειραιά αντιληφθούν ότι η στάθμη θάλασσας είχε αρχίσει να ανεβαίνει αργά και σταθερά για πολλά έτη, για χιλιάδες έτη;

Επιπλέον σε μερικές άλλες περιπτώσεις, όπως παραδείγματος χάριν στην Ελλάδα, στην Ινδονησία, και στην Ιαπωνία, εκτός από αυτήν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, δρούσαν κατά διαστήματα ηφαίστεια, σεισμοί, tsunamis. Έτσι οι λαοί που ζούσαν κοντά στη θάλασσα διατύπωσαν πολλούς από τους μύθους τους κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής. Για τους κατοίκους των περιοχών των υψηλότερων γεωγραφικών πλατών, όπως η βόρεια Ευρώπη και η βόρεια Αμερική, οι άνθρωποι που έζησαν στις περιοχές υψηλού ύψους, όπως οι Άλπεις, η υποχώρηση των παγετώνων συνοδεύθηκε από τη μετανάστευση των κατοίκων από το νότο στο Βορρά, στην πρώτη περίπτωση, και από τις περιοχές χαμηλότερου σε υψηλότερου ύψους, στη δεύτερη. Αυτό ήταν το φυσικογεωλογικό τοπίο όταν διατύπωσαν βαθμιαία πολλούς από τους μύθους τους οι άνθρωποι αυτής της προϊστορικής εποχής, ανάλογα με το γεωγραφικό περιβάλλον που έζησαν και τις τοπικές φυσικο-γεωλογικές ιδιαιτερότητές του.

Η γεωμυθολογία προσπαθεί να ανακαλύψει τη σχέση που είναι κρυμμένη πίσω από κάθε μύθο με το γεωπεριβάλλον της περιόδου που πλάστηκε αυτός ο μύθος

Επειδή οι πρωϊμότεροι και σημαντικότεροι από τους ανθρώπινους πολιτισμούς έχουν αναπτυχθεί στις περιοχές γύρω από την ανατολική Μεσόγειο και τον Περσικό Κόλπο, θα χρησιμοποιήσουμε αυτές τις περιοχές ως αποδεικτικά παραδείγματα των γεγονότων που περιγράφονται στις μυθολογίες αυτών των λαών.

Η καταστροφή της Eridu

Οι Σουμέριοι ήταν οι πρώτοι που εγκαταστάθηκαν στη Μεσοποταμία στα μέσα της 5ης χιλιετίας Π.Χ Ανακάλυψαν τη σφηνοειδή γραφή. και πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή. Δύο από τους σημαντικότερους Θεούς των Σουμερίων ήταν ο Enki, που ήταν ο Θεός του νερού, και Enlil, η οποία ήταν η Θεά του αέρα.

Η παλαιότερη πόλη της Μεσοποταμίας ήταν η Eridu, που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό μέρος της περιοχής, του ποταμού Εφράτη. Μερικές άλλες γνωστές πόλεις αυτής της περιόδου είναι η Ur και η Uruk. Κάθε πόλη είχε τον προστάτη Θεό της. Ο Θεός προστάτης της Eridu ήταν ο Enki.

Ο μύθος λέει ότι η Ιnanna, η θεά του έρωτα, ενδιαφερόταν για μια νέα πόλη, που ονομάστηκε Uruk, αν και δεν είχε ούτε τη δύναμη ούτε το γόητρο άλλων νέων πόλεων. Κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου των Θεών, η Inanna αποπλάνησε το φιλήδονο Θεό Enki, που ήταν μεθυσμένος. Σε κάποια στιγμή και σε αντάλλαγμα του ερωτά της,

Η Inanna ζήτησε από Enki να της αποκαλύψει τη θέση των “εκατό θείων δυνάμεων” εκείνων που προστάτευαν την Eridu. Μόλις ο Enki της αποκάλυψε το μυστικό, η Inanna τον εγκατέλειψε , πήρε τις εκατό θείες δυνάμεις από το Eridu και τις πήγε στην Uruk. Ο Enki δεν κατόρθωσε ποτέ να σώσει την Eridu από την παρακμή και η Uruk έγινε βαθμιαία μια από τις ισχυρότερες πόλεις. Ο Enlil, ο Θεός του αέρα, πήρε τη θέση του Enki., και συνέχισε από τότε να είναι ισχυρότερος από τον Enki, και έτσι σύμφωνα με τη μυθολογία των Sumerians, η πόλη Eridu έμεινε από τότε χωρίς οποιοδήποτε ίχνος ανθρώπινης ζωής, λόγω της ερήμωσης που ακολούθησε την εποχή του κλιματολογικού optimum του Ολόκαινου. Την ίδια εποχή, έχουμε παρατηρήσει μια παρόμοια αλλαγή του κλίματος σε ξηρό και σε άλλες περιοχές της γης, με παράδειγμα την ερημοποίηση στην Σαχάρα.

Η μελέτη των πρόσφατων χερσαίων ιζημάτων, όπως οι αποθέσεις των λιμναίων ιζημάτων, των παλαιοεδαφών και των αιολικών αποθέσεων που βρίσκονται στα ξηρότερα μέρη της σύγχρονης ερήμου Σαχάρας, παρουσιάζουν μια διαδοχή των ξηρών και υγρών κλιματολογικών φάσεων. Σύμφωνα με τον Petit-Maire , στο τέλος του πλειστόκαινου, εμφανίστηκε μια φάση έντονης ξηρασίας με την αιχμή της γύρω στο 18.000 π.α.σ.

Σαχάρα

Φαίνεται ότι το παλαιοκλίμα στην κεντρική Ευρώπη ακολουθεί μια διαφορετική πορεία από ότι στη Σαχάρα, τη Νεκρή Θάλασσα, και τη Μεσοποταμία. Ενώ στην κεντρική Ευρώπη, το κλίμα ήταν ξηρό, στη Σαχάρα, τη Νεκρή θάλασσα, και τη Μεσοποταμία, άρχισε πριν περίπου 9.000 χρόνια μια υγρή φάση και διήρκεσε μέχρι πριν 4.500 χρόνια (το 2.500 Π.Χ.). Φαίνεται ότι η ευνοϊκότερη περίοδος στις περιοχές αυτές εκτείνεται χρονικά μέχρι πριν 4.500 έτη. Κατά τη διάρκεια αυτής της υγρής φάσης, οι αρχαιολογικοί οικισμοί που ανακαλύφτηκαν χρονολογήθηκαν μεταξύ του 8.200 και 6.800, όταν οι λίμνες έφθασαν στο μέγιστο βαθμό ανάπτυξής τους. Από τότε, μια ξηρά περίοδος αρχίζει με την τελευταία κατοίκηση να φθάνει μέχρι πριν 4.500 έτη (2.500 Π.Χ.). Οι συνθήκες στη Σαχάρα έγιναν δυσμενέστατες για τους προϊστορικούς κατοίκους, οι οικισμοί εγκαταλείφθηκαν, και δεν υπάρχει κανένα παρόμοιο αρχαιολογικό εύρημα κατοίκησης από τότε.

Οι άνθρωποι έζησαν σε αυτήν την περιοχή για ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Οι πρώτοι οικισμοί χρονολογήθηκαν πριν 6.980 + 320 έτη, ενώ τελευταίοι πριν περίπου 5.700 ± 100 έτη Συνεπώς, οι κλιματολογικές συνθήκες στη Σαχάρα ήταν ευνοϊκές, ή σχετικά ευνοϊκές, για τους ανθρώπους μόνο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Δεδομένου ότι παρόμοιες κλιματολογικές συνθήκες πρέπει να συνέβησαν στη Μεσοποταμία κατά τη διάρκεια του ίδιου χρονικού διαστήματος, η αντικατάσταση του Enki, του Θεός των υδάτων, από τον Enlil, τον Θεό του αέρα, στην Eridu είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής της Eridu

Σόδομα και Γόμορα

Η περιγραφή της συνολικής καταστροφής στα Σόδομα και Γόμορα δίνεται στη Βίβλο (Γένεσις 19:25). Η ακριβής θέση της πόλης Σόδομα δεν είναι γνωστή, αλλά μερικοί προτείνουν ότι μπορεί να είναι κοντά στο όρος Sedom, ανατολικά της νότιας λεκάνης της Νεκρής Θάλασσας.

Η Νεκρή Θάλασσα είναι μια ενεργός τεκτονική τάφρος, η οποία δημιουργήθηκε από δύο κατά προσέγγιση παράλληλα ρήγματα. Τα ρήγματα είναι μέρος του κεντρικού τμήματος της σημαντικότερης ρωγμής του γήινου φλοιού κατεύθυνσης βορρά-νότου που χωρίζει την αραβική λιθοσφαιρική υποπλάκα, στην ανατολή, από την πλάκα του Σινά, στη δύση. Η αραβική υποπλάκα βρίσκεται σε κίνηση προς Βορρά συνεχώς από το Μειόκαινο.

Τα πολλά ρήγματα στην περιοχή της Νεκρής Θάλασσας παρουσιάζουν συνεχή σεισμική δραστηριότητα με ένα μέγιστο μέγεθος σεισμού 6,9 (κλίμακα Richter) στο χρονικό διάστημα από το 1909 ως το 1993.

Μερικά γεωλογικά στοιχεία μιας αριστερής-πλευρικής ρηγματικής κίνησης και μια μεγάλη καθίζηση που γέμισαν τη λεκάνη με ιζήματα δείχνουν ότι πιθανότατα ήταν ένας μεγάλος σεισμός που κατέστρεψε τα Σόδομα και τα Γόμορα.

Οι έριδες μεταξύ των Θεών της ελληνικής μυθολογίας

Οι παλαιότεροι και μέγιστοι ποιητές της αρχαίας Ελλάδας-Ησίοδος και Ό%C

http://geomythology.awardspace.com/?p=11