~ * Εικονική πραγματικότητα «αντίδοτο» στις ψυχικές διαταραχές....* ~

Εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας και videogames για ενήλικους ή παιδιά που πάσχουν από κοινωνική φοβία, κατάθλιψη και μετατραυματικό στρες Του Κώστα Δεληγιάννη   Στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν μία σειρά από ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, το άγχος ή οι φοβίες, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός από ψυχολόγους και ψυχίατρους σε όλο τον κόσμο υποστηρίζει πως, παράλληλα με τις υπόλοιπες μεθόδους θεραπείας, η τεχνολογία μπορεί και σε αυτή την περίπτωση να αποτελέσει ένα σημαντικό «όπλο». Πιο συγκεκριμένα, όλοι αυτοί οι ειδικοί επιστρατεύουν υπερσύγχρονες εφαρμογές virtual reality και απλά videogames, όπου αναπαράγονται είτε δυσάρεστες εμπειρίες που έζησε ο ασθενής είτε σενάρια που του είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει και στην αληθινή ζωή. Με την ασφάλεια όμως που του παρέχει το γεγονός ότι «βρίσκεται» σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, ο ασθενής αρχίζει σταδιακά να εξοικειώνεται. Έτσι, ανάλογα με τον σκοπό της «ψηφιακής θεραπείας», είτε οι προγενέστερες εμπειρίες παύουν να του προκαλούν άγχος είτε βελτιώνεται η αυτοπεποίθησή του πως μπορεί να ανταποκριθεί και στην πραγματικότητα σε ανάλογες καταστάσεις. Στην πληρέστερη εκδοχή της, η συγκεκριμένη προσέγγιση ονομάζεται «Θεραπεία Εμβύθισης στην Εικονική Πραγματικότητα» (Virtual Reality Immersion Therapy, VRIT), αφού ο χρήστης «βυθίζεται» στο ψηφιακό περιβάλλον, φορώντας ένα σκάφανδρο που του παρέχει οπτικό πεδίο 360 μοιρών και αποδίδει στερεοφωνικό ήχο. Μέχρι σήμερα, η πιο συστηματική χρήση της VRIT αφορά την αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες (PTSD) σε Αμερικανούς βετεράνους στρατιώτες. Κι αυτό γιατί το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας ανέλαβε να πληρώσει τα κεφάλαια για τον απαραίτητο εξοπλισμό (περίπου 6.500 ευρώ για κάθε σύστημα) και την ανάπτυξη του λογισμικού – το οποίο ουσιαστικά προέκυψε από την προσαρμογή του Full Spectrum Warrior, ενός εμπορικού πολεμικού παιχνιδιού. Η πλατφόρμα ονομάστηκε Virtual Iraq, γιατί πρωτοχρησιμοποιήθηκε σε βετεράνους από το Ιράκ – αργότερα, αναπτύχθηκε και το Virtual Afghanistan, για στρατιώτες που επέστρεψαν από το Αφγανιστάν πάσχοντας από PTSD. Σε κάθε περίπτωση, το σύστημα προσομοίωνε τις συνθήκες πολέμου στις δύο αραβικές χώρες, αναπαράγοντας ολοένα πιο αγχογόνα σενάρια. Ο απώτερος στόχος είναι οι βετεράνοι να «ξαναζήσουν» την τραυματική εμπειρία που τους είχε στιγματίσει και, μιλώντας μετά για αυτήν, να καταπολεμήσουν το μετατραυματικό στρες. Κάτι που, σύμφωνα με τους δημιουργούς της πλατφόρμας, συμβαίνει στο 70% των θεραπευόμενων, οι οποίοι απαλλάσσονται από συμπτώματα όπως οι κρίσεις πανικού ή η κοινωνική απομόνωση που χαρακτηρίζουν τη διαταραχή. Περιπτώσεις κατάθλιψης Αν και πιο σποραδικά, η VRIT έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση και άλλων διαταραχών – κυρίως φοβιών, όπως της αγοραφοβίας, της υψοφοβίας ή της αεροπλανοφοβίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εταιρεία που ανέπτυξε τα Virtual Iraq και Virtual Afghanistan, σήμερα προμηθεύει κλινικές και με τα Virtual Airplane, Virtual Audiences, Virtual Heights και Virtual Storm, τα οποία υποστηρίζει ότι είναι εξίσου αποτελεσματικά. Σταδιακά, μάλιστα, η εικονική πραγματικότητα χρησιμοποιήθηκε πειραματικά ακόμη και για την ανακούφιση ανθρώπων με σοβαρά εγκαύματα – όπως στο νοσοκομείο Harborview Burn Centre στο Seattle. Και βέβαια σε περιστατικά κατάθλιψης, όπου τα αποτελέσματα ήταν τόσο αισιόδοξα που, αν και η αποτελεσματικότητα της μεθόδου δεν έχει αποδειχθεί τελεσίδικα με κλινικές μελέτες, ήδη εδώ και μία πενταετία το Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και την Κλινική Αριστεία στη Βρετανία συστήνει τη χρήση της σε περιστατικά ήπιας και μέτριας κατάθλιψης, πριν από τη χορήγηση αντικαταθλιπτικών. «Θεραπευτικά» βιντεοπαιχνίδια Λόγω του υψηλού κόστους του εξοπλισμού, άλλοι επιστήμονες χρησιμοποιούν πιο απλοποιημένες «ψηφιακές θεραπείες», δηλαδή διαδραστικά προγράμματα τα οποία χρησιμοποιεί ο ασθενής όντας απλώς μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή. Η συγκεκριμένη λύση ενδείκνυται, σύμφωνα με τους ειδικούς, στις περιπτώσεις των ανηλίκων. Ο λόγος είναι ότι για τα περισσότερα παιδιά η χρήση των υπολογιστών είναι έτσι κι αλλιώς μια αγαπημένη συνήθεια, καθώς περνούν αρκετές ώρες σερφάροντας και παίζοντας βιντεοπαιχνίδια. Την ίδια στιγμή που συχνά βρίσκουν βαρετές τις συμβατικές συνεδρίες με τον ψυχολόγο ή δυσκολεύονται να «ανοιχτούν». Αυτός είναι ο λόγος που, από αυτό το καλοκαίρι, επιστήμονες από την κλινική Διαταραχών Άγχους του πανεπιστημίου της Florida και την εταιρεία Virtually Better θα δοκιμάσουν σε 30 παιδιά, ηλικίας 8-12 ετών, που πάσχουν από κοινωνική φοβία ένα λογισμικό το οποίο προσομοιώνει το σχολικό περιβάλλον. Περιλαμβάνοντας έξι εικονικούς χαρακτήρες –από τον «νταή» του σχολείου, μέχρι τον καλύτερο «μαθητή»– το λογισμικό «τρέχει» διάφορα σενάρια αυξανόμενης δυσκολίας, έτσι ώστε με την καθοδήγηση ενός ψυχολόγου το παιδί να μάθει πώς θα τα αντιμετωπίζει και στο πραγματικό σχολείο. Οι γιατροί της κλινικής υποστηρίζουν πως η συμβατική μέθοδος θεραπείας είναι αρκετά αποτελεσματική, ελπίζοντας ωστόσο ότι με το λογισμικό θα μπορούν να βοηθήσουν περισσότερα παιδιά σε λιγότερο χρόνο – αν βέβαια η δοκιμή δείξει πως είναι αποτελεσματικό. Κάτι που ισχύει πάντως στην περίπτωση του SPARX, ενός παιχνιδιού για την αντιμετώπιση της εφηβικής κατάθλιψης και, όπως απέδειξαν με κλινικές δοκιμές οι επιστήμονες από το πανεπιστήμιο του Auckland στη Νέα Ζηλανδία που το δημιούργησαν, έχει τα ίδια αποτελέσματα με τις συμβατικές συνεδρίες. Το SPARX είναι ένα παιχνίδι ρόλων όπου ο έφηβος υποδύεται έναν εικονικό πολεμιστή ο οποίος προσπαθεί με «μπάλες φωτιές» να αποκρούσει τις «αρνητικές σκέψεις» που έρχονται καταπάνω του, ενώ παράλληλα προσπαθεί να σώσει τον κόσμο, που βυθίζεται στην απαισιοδοξία και την απόγνωση. Το βιντεογκέιμ έχει επτά επίπεδα, με διάρκεια 35-40 λεπτά το καθένα –όπως και οι συμβατικές συνεδρίες– ενώ έχει απευθύνεται σε ηλικίες 13-17 ετών, στις οποίες εκδηλώνονται τα πρώτα συμπτώματα εφηβικής κατάθλιψης. Το SPARX έγινε ευρύτερα γνωστό πριν από λίγους μήνες, όταν κέρδισε το βραβείο το βραβείο καινοτομίας των Ηνωμένων Εθνών. Έτσι, ενδιαφέρον για την αξιοποίησή του έχουν δείξει θεραπευτικά ιδρύματα και ενώσεις ψυχολόγων από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τον Καναδά και την Αυστραλία, όπως επίσης και από χώρες οι οποίες θα ήθελαν να το μεταφράσουν στη γλώσσα τους. http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathworld_1_06/08/2012_455647