~ * ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ * ~

Μαζοποίηση:

1. Είναι η τάση του σύγχρονου ανθρώπου να ταυτισθεί, να εξομοιωθεί με τους άλλους,δηλαδή να γίνει μάζα, πολυάριθμο πλήθος ανθρώπων. Είναι η απώλεια των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, δηλαδή της προσωπικότητας,ατομικότητας, ατομικής συνείδησης, σκέψης, βούλησης και πρωτοβουλίας των ατόμων και ηαπορρόφηση τους από μια μεγάλη ομάδα ή μάζα ανθρώπων.

 Ετυμολογία: Η λέξη προέρχεται από το ρήμα μαζοποιώ +-ηση που σημαίνει: 1. μετατρέπωμια ύλη σε μάζα- 2. ζυμώνω.

Συνώνυμα: αγελοποίηση, ομαδοποίηση, προβατοποίηση, οχλοποίηση, ζωοποίηση,αποβλάκωση

 Ιστορική τοποθέτηση του φαινομένου:

1. Ο τρόπος της ομαδικής ζωής και της μαζικήςσυμπεριφοράς ήταν γνώρισμα των πρωτόγονων κοινωνιών. Με το πέρασμα του χρόνου καιτην πρόοδο του πολιτισμού, καθώς το άτομο ζητούσε ελευθερία και δικαιώματα, τα διάφορακαθεστώτα άρχισαν να εφαρμόζουν μεθόδους μαζοποίησης ή αποβλάκωσης των πολιτώντους για να τους κατευθύνουν όπως αυτά ήθελαν, προκειμένου να πετυχαίνουν τις επιδιώξειςτους με πολίτες πειθήνιους και χωρίς σκέψη.

 2. Τέτοια φαινόμενα έχουμε σε απολυταρχικά ή ολοκληρωτικά καθεστώτα, π.χ. στην αρχαίαΣπάρτη, στο Μεσαίωνα και στις μέρες μας στη φασιστική Ιταλία και στη ναζιστική Γερμανία.

3. Σήμερα πολλά καθεστώτα εφαρμόζουν τη μέθοδο της μαζοποίησης, για να νέμονται οικυβερνήσεις τους την εξουσία.

 4. Παρόμοια φαινόμενα, εκτός της πολιτικής μαζοποίησης, συναντούμε και στους χώρουςτης θρησκείας, με την ομαδική πίστη ή λατρεία, του ποδοσφαίρου με τους παθιασμένουςοπαδούς, στους καλλιτέχνες με τους θαυμαστές κλπ

Σημασία:

Τα ξεχωριστά άτομα που αποτελούν το πολυάριθμο πλήθος ανθρώπων, παύουννα αυτενεργούν και να σκέπτονται ανεξάρτητα, γιατί γίνονται ένα ενιαίο σύνολο, που έχει δικάτου ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, διαφορετικά από εκείνα των ξεχωριστών ατόμων. Τα άτομα δη-λαδή ενώνονται ψυχικά με την ομάδα και γίνονται τυφλά όργανα, γιατί δεν κατευθύνουν ταίδια τις σκέψεις τους, τις αποφάσεις τους και τις πράξεις τους, αλλά η «ψυχή» της ομάδας,του συνόλου ή της μάζας. Γιατί γίνονται μέρη της μάζας ή μαζοποιούνται. Η μάζα, το ανώνυμο και τυφλά επηρεασμένο πλήθος, αποκτά ομαδική ψυχολογία, ομαδικήσυνείδηση και δράση. Για να θεωρηθεί ένα σύνολο ανθρώπων μαζοποίηση, πρέπει να έχειομαδοποιηθεί, να έχει υποδουλωθεί η ατομική σκέψη, η βούληση του κάθε ατόμου στηνομαδική συνείδηση. Όταν π.χ. ένα φανατισμένο πλήθος παρακολουθεί ένα αγώνισμα ήθέαμα, οι ατομικές διαφορές εξαφανίζονται από το φανατισμό και το πάθος, η ατομική σκέψηκαι πρωτοβουλία χάνονται. Ο Γάλλος κοινωνιολόγος Λε Μπον (1841-1931) ασχολήθηκε με το φαινόμενο τηςσυμπεριφοράς της μάζας-όχλου στο έργο του «Ψυχολογία του όχλου».

Μέθοδοι και προϋποθέσεις μαζοποίησης:

1. Στις πρωτόγονες κοινωνίες η μαζοποίηση ήταν φυσική και αυθόρμητη, ενώ στιςμετέπειτα και κυρίως στις σημερινές, είναι σκόπιμη και γίνεται με σύστημα και μέθοδο.Βασική προϋπόθεση είναι το χαμηλό μορφωτικό και πνευματικό επίπεδο του λαού.

 2. Οι ανάγκες της ζωής, η έλλειψη εργασίας, η έλλειψη ιδανικών και υψηλών στόχων.

 3. Τα καθεστώτα εκμεταλλεύονται αυτές τις δύσκολες καταστάσεις και διαμορφώνουν μετην προπαγάνδα τους το μαζικό άνθρωπο, το μαζάνθρωπο.

 4. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα διαφημιστικά γραφεία ή οι διαφημιστικέςεπιχειρήσεις, οι ομιλίες, τα έντυπα κλπ. καλλιεργούν το πνεύμα και το κλίμα που θέλουναποπροσανατολίζουν το πλήθος από τα κύρια προβλήματα του· του προβάλλουν μια φτηνήιδέα ή ένα ασήμαντο στόχο, τον παρουσιάζουν σαν σοβαρό και στρέφουν σ αυτόν τηνπροσοχή και το ενδιαφέρον του πλήθους φανατίζοντας το. Και αυτό το πολυάριθμο πλήθος των ανθρώπων, χωρίς πλέον να σκέπτεται, παρασύρεταικαι αφοσιώνεται σ αυτόν τον ασήμαντο ή φτηνό στόχο. Π.χ. στην προβολή και τις νίκες μιαςποδοσφαιρικής ομάδας ή στη σωτηρία της πατρίδας από έναν ανύπαρκτο κίνδυνο ή εχθρό ήστη σωτηρία της δημοκρατίας από φανταστικούς εχθρούς. Έτσι το πλήθος των ανθρώπωνενεργεί τυφλά, γιατί είναι κατευθυνόμενο, χειραγωγημένο. Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει

τις δραστηριότητες του, η συμπεριφορά του δεν τον εκφράζει, γιατί είναι συμπεριφοράάλλων.

5. Η μαζοποίηση των ανθρώπων μπορεί να γίνει ακόμα και μέσα στα σχολεία, όπου δεγίνεται η σωστή παιδεία και η σωστή καθοδήγηση των νέων, ακόμα και μέσα στηνοικογένεια, με την αυταρχικότητα π.χ. του πατέρα. Μέθοδοι, λοιπόν, μαζοποίησης είναι: η προπαγάνδα, ο αποπροσανατολισμός, οαυταρχισμός, η κακή καθοδήγηση, οι χαμηλοί στόχοι, ο φανατισμός, το πάθος, ο θαυμασμός(ένα είδωλο, αθλητικό, καλλιτεχνικό, κινηματογραφικό, πολιτικό), η αδρανοποίηση κ.ά.

Προϋποθέσεις μαζοποίησης είναι: η αμάθεια, η άγνοια, η αφέλεια, οι ανάγκες, η ανεργία, οφόβος, ο συντηρητισμός, η ύπαρξη μηχανισμών κ.ά.

 Ποιοι παράγοντες επιδιώκουν τη μαζοποίηση των πολιτών:

1. Το κράτος και οι κυβερνήσεις ή τα πολιτικά κόμματα, που θέλουν να έχουν πειθήνιουςκαι χωρίς κρίση πολίτες.

 2. Οι θρησκείες, που θέλουν πιστούς φανατικούς.

 3. Οι διάφορες οργανώσεις, τα σωματεία, οι σύλλογοι, που θέλουν μέλη αφοσιωμένα καιυπάκουα.

 4. Οι ποδοσφαιρικές ομάδες, που θέλουν οπαδούς και όχι φιλάθλους.

 5. Ο στρατός, που καλλιεργεί το πνεύμα της αναντίρρητης πειθαρχίας.

Αποτελέσματα της μαζοποίησης:

 1. Ο μαζοποιημένος πολίτης χάνει την ατομική συνείδηση, τη σκέψη, τη βούληση, τηνπρωτοβουλία και την αυτενέργειά του. Δεν ενεργεί πλέον σαν ελεύθερη προσωπικότητα, πουέχει λογική και δικαίωμα επιλογής, αλλά σαν ένα άβουλο άτομο ενός άκριτου πλήθουςανθρώπων.

 2. Η συμπεριφορά του μοιάζει σε πολλά με τη συμπεριφορά του ζώου, γιατί τομαζικοποιημένο άτομο χάνει τη λογική του και μεταβάλλεται σε ζώο που ακολουθεί, χωρίςνα σκέπτεται, το κοπάδι του.

 3. Με τη μαζοποίηση δε λειτουργούν σωστά οι θεσμοί της κοινωνίας και ούτε προάγονταιοι σκοποί της. Αντίθετα χάνουν τη σημασία τους οι ηθικές δυνάμεις, το δίκαιο, το αγαθό καιακολουθεί η διάλυση, η αποσύνθεση της κοινωνίας.

 4. Καταπατούνται τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών, ο πλουραλισμός, ο διάλογος, ηαληθινή δημοκρατία, η συνεργασία.

 5. Αναστέλλεται η πρόοδος, οπισθοδρομεί ο πολιτισμός.

 6. Επικρατεί πνευματική γύμνια, ηθική εξαθλίωση, ανασφάλεια, ψυχική καισυναισθηματική αβεβαιότητα, κλονισμός των αξιών και των θεσμών. Συμπέρασμα: Η μαζοποίηση είναι ένα σύγχρονο, αλλά και πολύ επικίνδυνο κοινωνικόφαινόμενο, γιατί ισοπεδώνει τα πάντα και απειλεί την προσωπικότητα και την ελευθερία τουανθρώπου.

ΚΕΙΜΕΝΟ [Α] ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

 [...] Όσον αφορά τώρα την κοινωνική προσαρμογή, την ένταξη του ατόμουστην κοινωνία, την οποία λέμε και αλλιώς κοινωνικοποίηση, πρέπει να πούμεότι θεωρείται θετική και αποτελεί επιδιωκόμενο σκοπό της οργανωμένηςκοινωνίας. Θεωρείται θετική, για το λόγο ότι εξασφαλίζει τη συνύπαρξη και τησυνεργασία, την κοινωνική ισορροπία. Απ την άλλη όσοι δεν αποδέχονται τιςαξίες της κοινωνίας και αρνούνται τη νοοτροπία και τον τρόπο ζωής τηςδοσμένης κοινωνίας, όσοι αρνούνται να προσαρμοστούν στην υπάρχουσα κοινωνικήπραγματικότητα ή αδυνατούν να προσαρμοστούν σ αυτή, θεωρούνται ότι ανήκουνστο περιθώριο. Ωστόσο, αν η προσαρμογή στην υπάρχουσα κοινωνική πραγματικότητα, μέσωτης κοινωνικοποίησης, θεωρείται θετική, για το λόγο ότι εξασφαλίζει τηνκοινωνική ισορροπία, πρέπει να θεωρήσουμε ότι είναι και αρνητική, όταν ηκοινωνική πραγματικότητα δεν είναι «υγιής». Η ένταξη σ αυτή την κοινωνία, ηαποδοχή των αξιών της, η υιοθέτηση της ιδεολογίας της είναι αρνητική, γιατίαναπαράγει το κοινωνικό κακέκτυπο. Από την άποψη αυτή η συνειδητή άρνησηαποδοχής αυτής της πραγματικότητας πρέπει να θεωρηθεί ως θετική. Άλλωστε,μην ξεχνάμε ότι την αλλαγή της κοινωνίας έφεραν οι ομάδες και οι ιδεολογίεςπου θεωρούνται περιθωριακές. Αυτό βέβαια δεν είναι και ο κανόνας. Και μια και μιλήσαμε για κανόνα, πρέπει να θεωρήσουμε ότι κανόναςείναι η προσαρμογή στην κοινωνία. Τα άτομα, τις περισσότερες φορές,αφομοιώνουν τις κοινωνικές αξίες, υιοθετούν τον τρόπο σκέψης και τηνοοτροπία της. Έχουμε δηλαδή το φαινόμενο του ομοιομορφισμού. Βεβαίως, δεμιλούμε για πλήρη αφομοίωση του ανθρώπου από την κοινωνία, δε θεωρούμε ότιοδηγούμαστε σ έναν απόλυτο κομφορμισμό, στην πλήρη ταύτιση δηλαδή τουατόμου με το κοινωνικό πρότυπο. Άλλωστε ούτε το κοινωνικό πρότυπο είναιαπόλυτα κρυστάλλινο, ούτε και υπάρχει ένα κοινωνικό μόνο πρότυπο. Αυτό θαμπορούσε να το εντοπίσει κανείς πιο καθαρά στα πολιτικά πρότυπα. 

Πιοσυγκεκριμένα:

 άλλος επιλέγει το πρότυπο του ενεργού πολίτη κι άλλος τοπρότυπο του απαθούς πολίτη. Ωστόσο, πέρα από τις όποιες διαφορές μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων ήτων κοινωνικών τάξεων, υπάρχει μια επίδραση, αφανής τις περισσότερες φορές,από την ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Τέτοιοι θεσμοί που διαμορφώνουντο άτομο είναι η οικογένεια, το σχολείο, η εκκλησία, τα μέσα μαζικήςεπικοινωνίας κ.λ.π. Έτσι, αναπαράγεται η υπάρχουσα ή οι υπάρχουσεςιδεολογίες και το εν γένει κοινωνικό σύστημα. (Αθ. Κ. Κιτσάκης, «Νεοελληνικές αντιφάσεις», σελ. 94 – 97) ΚΕΙΜΕΝΟ [Β] ΚΟIΝΩΝlΚΟΠΟIΗΣΗ ΚΑΙ ΟΜΟIΟΜΟΡΦΟΠΟIΗΣΗ 

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι περισσότεροι άνθρωποι, ταπερισσότερα μέλη της κοινωνίας, προσαρμόζονται κατά βάση στις προσδοκίες τουκοινωνικού συνόλου, σε σχέση και με τους πρωτεύοντες και τους δευτερεύοντεςρόλους που έχουν, με, λιγότερα ή περισσότερα περιθώρια ανεξαρτησίας,κοινωνικά αποδεκτά. Η προσαρμογή αυτή σε πολύ μικρό βαθμό μπορεί να αποδοθείστο φόβο της κύρωσης και της τιμωρίας. Βασικά, πρόκειται για μια προσαρμογήη οποία στηρίζεται σε εσωτερικευμένα κοινωνικά παραδεκτά πρότυπασυμπεριφοράς, που δημιουργεί το πεδίο συναντίληψης, συγκατάβασης καισυναποδοχής - το λεγόμενο consensus - που είναι βασική προϋπόθεση τηςκοινωνικής συνοχής. Από τη στιγμή που υπάρχει η συγκατάβαση, η αποδοχή των βασικών κανόνωνκαι θεμελιωδών προτύπων και έχει πραγματοποιηθεί η εσωτερίκευσή τους,ερωτάται ποια είναι τα περιθώρια απόκλισης και ατομικής ανεξαρτησίας, δηλαδή

σε τελευταία ανάλυση, με ποιο τρόπο διατηρείται και περισώζεται η ατομικήιδιομορφία μέσα στις διαδικασίες προσαρμογής και υποταγής στους ισχύοντεςκοινωνικούς κανόνες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ισχύον πλαίσιο αξιών, ρυθμίσεων καικανόνων συμπεριφοράς - το υπερεγώ του Freud - ασκεί μια καθοριστικήψυχολογικού χαρακτήρα πίεση και επιβάλλει την υποταγή στο κοινωνικάπαραδεκτό σ όλα τα επίπεδα. Δεν είναι ο φόβος της κύρωσης, αλλά ο κίνδυνοςτης κοινωνικής απόρριψης και της μη αποδοχής το μεγάλο όπλο τουπειθαναγκασμού και πειθάρχησης στις ανθρώπινες κοινωνίες. Όμως η προσαρμογήδεν είναι ταυτόσημη με την ομοιομορφοποίηση... Αναμφισβήτητα, κάθε προσαρμογή προϋποθέτει αυτό που οι αγγλοσάξωνεςονομάζουν - conditioning, δηλαδή την τοποθέτηση του ανθρώπου μέσα σεορισμένο ψυχολογικό κλίμα, που το υποχρεώνουν να αποδεχτεί την πίεση της επίμέρους ομάδας ή της συνολικής κοινωνίας στην οποία ανήκει Το κλίμα αυτόείναι αποτέλεσμα: πρώτο της λειτουργίας της κοινής γνώμης, δεύτερο τηςάσκησης προπαγάνδας και πολύπλευρου άμεσου επηρεασμού, και τρίτο του τρόπουσχηματισμού και αναδιοργάνωσης της ανθρώπινης στάσης και συμπεριφοράς. 

Β. Φίλιας «Όψεις της διατήρησης και της μεταβολής του κοινωνικού συστήματος", εκδόσεις Νέα Σύνορα, τόμος Α

 Β΄ ΜΕΡΟΣ: 

http://www.slideshare.net/nikosas/ss-12630878