~ * «H ψυχή του τόπου» * ~

Μύθοι και ιστορία σε διάλογο, ως αναπόσπαστο και ζωντανό κομμάτι του πολιτισμού μας. Η διαδικασία της μύησης, όπως αποκαλύπτεται στα Ελληνικά Μυστήρια.

Ο Τόπος, χώρος υποδοχής και ανάδειξης της διαδικασίας της μνήμης, αλλά και η έννοια του "περάσματος" κυριολεκτικά και μεταφορικά μέσα από την παρουσία γλυπτικών εγκαταστάσεων. Πρόκειται για την εγκατάσταση της Βάνας Ξένου με γενικό τίτλο "Η Ψυχή του Τόπου", η οποία οργανώνεται στον Εθνικό Κήπο από τον Δήμο Αθηναίων, τον Πολιτισμικό Οργανισμό του Δήμου Αθηναίων και το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Κήπου, με τη συνεργασία του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. 

Τι ακριβώς περιλαμβάνει η "Η Ψυχή του Τόπου". Η Βάνα Ξένου τοποθετεί 19 μεγάλες εγκαταστάσεις στις οποίες περιέχονται 85 γλυπτά εντάσσοντας στοιχεία του τόπου στο έργο της, το οποίο διασπείρει σε όλη την έκταση του Εθνικού Κήπου, ενώ ειδικά για την έκθεση στην Αθήνα έχουν δημιουργηθεί νέα έργα. 

Βασικό χαρακτηριστικό του έργου της καλλιτέχνιδας είναι ο διάλογος με την ιστορία και τους μύθους. Οι αναφορές σήμερα στα Ελληνικά Μυστήρια δεν αποτελούν επίσκεψη σε ένα άψυχο σώμα. Σ' αυτή την προοπτική της σύγχρονης ματιάς στις πηγές των μεγάλων πολιτισμών στηρίζεται και η έκθεση, η οποία προβάλλει τη διαχρονική σημασία και τον αναγωγικό - αποκαλυπτικό - παιδευτικό χαρακτήρα της μυητικής διαδικασίας. 

Οι θεματικοί άξονες που διέπουν τις 19 εγκαταστάσεις στον Εθνικό Κήπο είναι:

• Η προέλευση

• Η έννοια και ο χαρακτήρας της ελεύσεως

• Η έννοια και ο χαρακτήρας του περάσματος

• Η σημασία των αξόνων ως μετάγουσας δύναμης

• Η φύση και οι κήποι της ιστορίας- αρχετυπικότητα και αρχές

Η Βάνα Ξένου ορίζει τα έργα στην εγκατάσταση ως ενεργές παρουσίες, όπου ο τόπος-πάρκο-κήπος συνηγορούν σε μια ανοιχτή σχέση του τόπου με τα στοιχεία που συνιστούν το έργο. Η παρουσία των κλαδιών, του νερού, του χώματος, των μετάλλων και των ορυκτών συνδέονται με τις μνημειακές μορφές των γλυπτών. Το τοπίο εδώ δεν εκλαμβάνεται απλώς ως περιβάλλον αλλά στοιχειοθετεί την πλαστική ύλη με την οποία υλοποιείται η σχέση του τόπου με τα έργα. Στο έργο της Βάνας Ξένου πρωτίστως επισημαίνεται η σημασία της καταγωγής του τόπου. 

Ο Εθνικός Κήπος, αποτέλεσμα νεοκλασικού σχεδιασμού κατά τα πρότυπα των κήπων των Ευρωπαϊκών πόλεων την εποχή της ίδρυσης της νέας πρωτεύουσας, φέρει συγχρόνως τη μυθολογική και ιστορική πυκνότητα του συγκεκριμένου τόπου. 

Είναι ο τόπος, που περιγράφεται σε έναν από τους σημαντικότερους πλατωνικούς διαλόγους τον "Φαίδρο", δύο βήματα από τον Ιλισό, το ποτάμι όπου περνώντας ο Σωκράτης αισθάνθηκε την ανάγκη να εξαγνισθεί ("καθήρασθαι ανάγκη") και τρία στάδια κάτω από το ιερό της Άγρας, τόπο διεξαγωγής των μικρών μυστηρίων, εκεί όπου βρίσκεται και το ιερό της Αγροτέρας Αρτέμιδος. 

Ο Εθνικός Κήπος είναι ένας αδιαμφισβήτητος ομφαλός για την πόλη των Αθηνών που όμως σπανίως έχει ανοιχτεί στις εικαστικές παρεμβάσεις. O Δήμος Αθηναίων και το Συμβούλιο του Κήπου διευρύνουν τις προοπτικές για πολιτιστικά δρώμενα. 

Υπενθυμίζεται ότι το 2007-2008 η Βάνα Ξένου παρουσίασε μεγάλη εγκατάσταση έργων της στο Palais-Royal στο Παρίσι με τίτλο "Arrivée Passage" (Έλευσις Πέρασμα). Η μεγάλη εκείνη εγκατάσταση στο κέντρο της πόλης - και μάλιστα σε έναν από τους σημαντικότερους κήπους της Γαλλικής πρωτεύουσας, στο σημείο που βρίσκεται το ιστορικό Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας - έτυχε εξαιρετικής κριτικής αποδοχής από τον Ευρωπαϊκό Τύπο και συνοδεύτηκε από ογκώδη κατάλογο στις έγκυρες εκδόσεις τέχνης Skira.

Μέσα σε μια δεκαετία, η καλλιτέχνιδα βρέθηκε να εκτελεί μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις σε μνημεία-κλειδιά στην Ευρώπη. Η προηγούμενη εκθεσιακή παρουσία της Βάνας Ξένου στο Παρίσι έγινε το καλοκαίρι του 2000 στην Εκκλησία Saint-Louis του Νοσοκομείου Σαλπετριέρ. Η καλλιτέχνιδα επίμονα χειρίζεται παρεμβάσεις σε ιστορικά μνημεία, δημόσιους χώρους και αρχιτεκτονικά σύνολα, όπως για παράδειγμα στο βιομηχανικό συγκρότημα "Κρόνος" στην Ελευσίνα - τόπος τέλεσης των Ελευσινίων μυστηρίων - το οποίο και έχει συμπεριλάβει τα τελευταία χρόνια στη δουλειά της. 

Η Βάνα Ξένου σχετικά με την εμπλοκή της στους Ελληνικούς μύθους εξηγεί: "Το ερώτημα γιατί η Ελευσίνα σήμερα, μου δίνει το έναυσμα να προσπαθήσω να διατρυπήσω το παρελθόν για να οδηγηθώ στο πιο βαθύ ερώτημα της ανθρωπότητας, για το ποιοι είμαστε, από που ερχόμαστε, που πάμε. Η αιώνια επιστροφή, όπου η ζωή μπορεί να ξαναρχίζει πάνω και πέρα από την ατομική μοίρα, σχετίζεται με αυτό που βίωναν στην Ελευσίνα οι μυημένοι, απαλλαγμένοι από το φόβο του θανάτου ανοίγονταν σε έναν ελεύθερο στοχασμό". 

Η έκθεση θα λειτουργεί καθημερινά τις ώρες λειτουργίας του Εθνικού Κήπου. 

zoygla.gr